Çerkes milli kıyafeti Tsıye ve Saye hakkında temel bilgiler

Dünya üzerinde beş bin ulus yaşıyor.

Her millet kendisine uygun bir kıyafet geliştirmiş durumda.

Evet, bu gün pek çok milleti giydikleri kıyafetlerden ayırt etmek mümkün değil.

Fakat insan yaşamında önemli dönüm noktası olan  olaylarda milli kıyafetin kullanılmasının güzel bir tutanak olduğunu düşünenlerin sayısı da çok.

Çerkes Memorocidesi mi, yoksa Türkiyede Çerkesler milli hafıza kaybına uğramaya mı başladılar?

Bundan yaklaşık 100 yıl kadar önce, 1918 yılında Ğobekuaye köyünde büyük  bir katliam yapılmıştı.

19 Nisan  1918’de hiç küçük  sayılmayacak büyüklükte bir köy  olan Ğobekuayeye saldıran askerler köydeki erkekleri yaşlı genç demeden öldürür...

Bu terör Ğobekuaye ve çevresindeki Çerkes köyleri ile de sınırlı kalmaz 24-25 eylül tarihleri arasında Koşhable köyünde de tam  anlamı ile başka bir katliama dönüşür...

Çerkesçe Sözlük Biliminin Çağdaş İlkelerini Oluşturan Büyük Çerkes Dilbilimcisi Zekoğu Vuçıjıko

Söz konusu etmek istediğim kişi gece gündüz, dur durak demeden yaklaşık elli yıl mesleği ve milleti için özverili bir şekilde çalışan Zekoğu Sefer oğlu Vuçıjıku. 

O hangi işe eğildiyse, hangi temayı konu edindiyse görüşlerini akıcı-anlaşılır bir şekilde ifade etti, katkılarını sundu, sözü ve düşünceleri dirayetliydi....

ŞERETLIKO MIHAMED

Mıhamed’ın babası Net’ahu (dökümanlarda Net’awuku olarak yer alıyor) gençliğinden yaşlılığına  kadar akın-yağma işlerinden  uzak olmayan bir  yaşam sürdü.

Savaş hır-gürler arasında  iki kaburgası kırılmış, bir  gözü de çıkmıştı.

Yaşlılığında  işlediği günahların affedilmesi muradıyla kabeye gitti.

Ufak oğlu Mıhamed’i de yanında götürdü.

Tabancanın kılıfı

Dünya tarihinde tüm işgalcilerin yaptıkları şeylerin en başında geleni işgal ettikleri yerleri silahsızlandırmak olmuştur.

Bir yeri işgal edip, işgal ettiği milleti, toplumu silahsızlandırmayan işgalci herhalde yoktur...

Sürgünde bir çerkes aydını; Traho Ramazan

Traho Ramazan henüz delikanlı iken Adıgelerin sorunları hakkında kaygılanıyordu. 

Adıgelerin arasında eğitimli olanların sayısının az olmasından rahatsızlık duyuyordu. Genç olmasına rağmen keskin zekası ve anlama kabiliyetinin derin olduğu, ileri görüşlülüğü belli oluyordu.

Pşıseler, söylencelerden hoşlanıyor onları dinlemekten zevk alıyordu.

Ramazan, 5 haziran 1914 tarihinde Şıncıye'de doğdu.

Eskiden Çerkeslerde Şapkanın Önemi

Şapkayı alan başı da almıştır (Çerkes atasözü)

Çerkes kıyafetinin ana elemanlarından birisi şapkadır.

Çerkes dünyası ile çerkes şapkasının birbirlerinden ayrılmamacasına ilintili olduğunun, çerkes düşünce şeklinin diğer ulusların dünyaya bakış açısından farklı olduğunun şapka belirteciydi denilse de olur.

Bu atasözüyle bu yüzden yazımıza başlıyoruz.

Çocukluğumuzdan itibaren erkek ile şapkasının birbirlerini tamamlayan muhafaza eden şeyler olarak çerkes düşün şekline yerleştiği felsefesi ile yetiştirildik.

Bu Çeçanıko Çeçane öyküsü ile başlıyor.

Çerkes Edebiyatının Dev Yazarlarından; Tlevusten Yusıf

Tlevusten Yusıf 70 yıl süren sanat yaşamında Çerkes edebiyatı ve kültüründe kaybolmayacak bir yol açtı. 

Eserlerine değer verenler de bu yapıtlarından dolayı pek çok iyi sıfatı ona layık görenler de çok sayıdalar.

Bütün bunlar üzerinede az sayılmayacak derecede konuştuk-yazdık. Bu gün üzerinde duracağımız husus ise bu övgüleri kazanmasına vesile olan edebi eserleri.

Bu konuda ilk en büyük adımını 'Aminet' isimli ayrı bir kitap olarak 1936 yılında basılan hikayesi ile atmıştır.

Bu öykü genç yazarın kavrama yetisinin, düşüncelerinin sağlam zemine oturmasının, yaşamın getirdiği olayları-olguları yorumlamasının ve bütün bunları uygun estetik normlara sokabilmesinin bir kanıtıdır.

Çerkes Müziğinin Büyük Müzikoloğu; Şhaptleko Ğuçıps

Filozof Çiçeron;

'-Yaşam da, zaman da, insanın etrafını kaplayan dünya da, tabiat da yavaş yavaş belirli bir minval üzerine hareket ediyor. 

Bunun yanısıra ilginç olan şey ise insanın her yeni yaşında tanrının ona seçilmiş zamana uygunluk ihsan etmesi. Yeni doğan çocuğun  mızıldama-kıkırdaması, gençliğin verdiği keyifle birlikte olan ataklığı, yetişkinin yerliyerindeki görüntüsü, ilerlemiş yaşların olgunluğu-arifliği, kırlaşmış sakallar, simsiyah saçlar, karbeyazı kaşlar işte bunların hepsi tanrı tarafından belli bir zaman için sana ihsan edilmiş bir ilerisine ulaşana kadar kullanacağın nimetler' diyordu.

Bütün bunların hepsinin bu gün sizlere bahsetmek istediğim bilimadamının yaşamı ile de ilintili olduğunu belirtmek istiyorum; Şhaptleko Ğuçıps.

Şhalaho Abu’nun kaleminden Hadağatle Asker

1948 yılı.

Savaş sonrası zor yıllar.

Gıda ürünleri az, aralarında yok olanları daha çok.

Kıyafetlerde aynı durumda; yarı çıplağız.

Fakat ilginç olan şey yürekler tertemiz, hiç kimsenin aklına kötü şeyler gelmiyor, herkesin arı ve berrak umutları ilerlenileceğine inanıyor, elinden geldiği ölçüde bu yönde faydasını dokundurmaya çalışıyor.

Adıgey Çerkeslerine Çerkesçe Okuma-Yazma Öğreten Bayan; Tambıy Cantığ

Tambıy Cantığ’ın bilim insanı olarak 'Txıbze - Alfabe'den  başka çalışması olmasa dahi, bilim alanında kendisine verilen değerde bir azalma olmayacaktı.

Cantığ çalıştığı işyeri olan Üniversiteye uzun yıllar,  sakin sakin yürüyerek gitti.

Pek çok defa onu görüyordum.

Her zaman rahat, acelesi olmayan bir şekilde ikinci evi olan üniversiteye, 50 yıl kadar gitti.

Adıgey'in kurucusu; Hahurete Şıhançeri

Bu gün Hahurete Şıhançeriyi konu ediniyoruz. O yaşamın çelikleştirdiği devrimci-bolşevik, Adıge Otonom Bölgesi kurucularından, SSCB Merkez Yürütme Komitesi üyeliği yapan, Adıge Otonomm Bölgesi İspolkomu başkanlığı yapan sadece Adıgeyde değil Pşıze bölgesinde de tanınan birisiydi. 

Hahurete Şıhanceri poemlerde de hikayelerde de kahraman olarak karşımıza çıkıyor. 

Onun ismi caddelere de, sovhozlara da verilmiş durumda. 

Sovyet Aklı; Şu Çerkes Bölgesi'nin Adını Değiştirelim !!!

Adıgey kuruluşundan günümüze 
sınır değişiklikleri

Otonomiden Cumhuriyete

Karaçay-Çerkes ve Çerkes (Adıge) Otonom Bölgelerinin isimlerinin birbirlerine benzemesi sebebiyle karıştırılmaları ihtimalinin ortadan kaldırılması için 24 Ağustos 1922 tarihinde VTsİK tarafından Çerkes (Adıge) Otonom Bölgesi’nin ismi Adıge (Çerkes) Otonom Bölgesi olarak değiştirildi. Adıgey’in isminin değiştirilmesi  bununla da bitmedi. 13 Ağustos 1928 tarihinde VTsİK tarafından ismindeki ‘Çerkes’ ibaresi  kaldırılarak ‘Adıge Otonom Bölgesi’ şekline getirildi.

90 yıl önce, 27 temmuz 1922 tarihinde Adıge ulusu için tarihi öneme sahip bir olay oldu, Adıge Otonom Bölgesi kuruldu.

İç savaşın ardından ulus-devlet tesisi konusunda Adıgey büyük ilerlemeler kaydetti. Pek çok zorlukları aşarak bunu gerçekleştirdiler.

Ünlü yazar Çeraşe Tembot ile alakalı kısa kronoloji

16 Ağustos 1902 - Koşhable Rayonundaki Koşhable köyünde Ç'eraşe Muhammed oğlu Tembot doğdu.

1910 - Özel Tatar okulunda öğrenime başladı.

1913 - 1914 Ufa'da Tatar öğretmen seminerine katıldı.

1915 - 1917 Dondukovske beldesindeki bir dükkanda çırak olarak çalışır.

1918 - 1921 Rus okulu 5. sınıfına başlar ardından Abin'deki ikinci tip Sovyet okuluna gider.

1921 - Krasnodar Politteknik enstitüsüne girer aynı zamanda Adıge Özerk Bölgesi Yürütme Komitesi Organizasyon Bölümünde arşivci olarak çalışmaya başlar

25 Yıldır Sovyetler Birliği Yok!

Aralık ayının 26’sında Sovyetler birliğinin yıkılışının üzerinden 25 yıl geçmiş  olacak....

Sovyetler birliği yıkılmasına yıkıldı da, bizim camiada bazılarının kafasında hala gölgesi beyinlerine kazınmış durumda.

Bir türlü  unutamıyorlar.

Sovyet güzellemeleri özellikle Çerkeslerin sol tandanslı camiasında hala canlı.

Katledilen Çerkes Yazar Çevirmen Aşkane İsmail

...Ben İngiliz, Fransız, Amerikan, Japon, İtalyan,
 Alman ve daha benzeri bir şeyin ajanıyım ......  

2012 kutlama ve anmalar açısından oldukça zengindi.

Özellikle Çerkes yazar ve şairlerine yönelik olarak pek çok anma ve kutlama bu yıla denk geldi.

Aşkane Hacıvumarıko İsmail,  kelimelerin gücünün bilincinde olarak, akıp giden zamanla özdeşleştirerek, duyulduklarında insanların düşünmesine vesile olan içinde yaşadığı dönemin şahitliğini yapan, arasında yaşadığı ulusun felsefesini ve yaşamını dile getirenlerden birisiydi.

Aşkane İsmail Krasnogvardeyske Rayonuna bağlı Ademıye köyünde 1912 yılında doğdu.

Babasını erken kaybetti.

Annesi (Beşıko Sülalesinden) Dolethan tanıyanların söylediğine göre çok güzel bir kadındı.

Amerikaya Çerkesler nasıl göçettiler

Özgür Devlet

Amerika. Başka bir kıtada bulunan ülke. Bu ülkede farklı milletlerden insanlar yaşıyorlar ama hepsine birlikte amerikalı deniliyor. 

Dünyada nüfus olarak Çin ve Hindistandan sonra üçüncü büyük ülke Amerikada 300 milyon kadar insan yaşıyor. 

Bunların büyük çoğunluğu buraya sonradan göç etmiş insanlar.

ADIGELERİN BAŞLARINA GELENLERDEN...

Günümüzde Kızıl Otlak (Krasnaya Polyana) diye isimlendirilen yerde 21 Mayıs 1864 tarihinde Kafkas savaşının bittiği ilan edilerek bir askeri geçit töreni düzenlenmişti. Kuzey Batı Kafkasyada yaşayan Adıgeler ve diğer halklara karşı verilen savaşın zaferle sonuçlanmasını Rus Çarlık ordusu mensupları kutlamışlardı.