O hangi işe
eğildiyse, hangi temayı konu edindiyse görüşlerini akıcı-anlaşılır bir şekilde
ifade etti, katkılarını sundu, sözü ve düşünceleri dirayetliydi....
Zekoğu Vuçıjıko 4 ekim 1928 yılında Tevçoj rayonuna bağlı
Kazenekuaye köyünde doğdu. 1934 yılında altı yaşındayken okula başladı. 10.
sınıfı 1947 yılında Penejıkuaye'de bitirdi.
1947- 1948 yıllarında Vuçıjıko, Yedepsıkuaye okulunda
başlangıç sınıflarında ders vermeye başlar.
1948-1950 yılları arasında Mıyekuape Öğretmen Enstitüsü Dil ve Edebiyat bölümünü kırmızı diploma ile bitirir.
1948-1950 yılları arasında Mıyekuape Öğretmen Enstitüsü Dil ve Edebiyat bölümünü kırmızı diploma ile bitirir.
Adıge Bilimsel Araştırma Enstitüsü müdürü Vodejdeko Hacemat
1950 yılında onu enstitüde çalışmaya davet eder.Burada yaşamının bağlı olduğu Adıge dili üzerine çalışmaya başlar.
Vuçıjıko ünlü Kafkas
dilbilimcisi N. F. Yakovlev ve filoloji dilbilimdalında Prof. Dr. G. F.
Turçaninova ile birlikte de çalışır.
Vuçıjıko'nun
hayatındaki önemli olaylardan birisi de Gürcüstanda Tifliste Devlet
üniversitesini okuması ve burada Gürcistan bilimler akademisinde üç yıl süreli
mastır yapmasıdır.
1967
yılında 'Çerkescenin çekim sistemi' üzerine kandidatlık tezini verir.
1969 yılında ise aynı konulu kitabını yayınlar.
1969 yılında ise aynı konulu kitabını yayınlar.
Vuçıjıko
1989 yılında Moskovada 'Çerkescenin temel sözdizimsel yapısı' temalı doktora
tezini verir.
Vuçıjıko
dilin tüm alanlarında araştırmalar yaptı; Çerkesçe fonetiği, leksikolojisi,
Adıge yazın diline kaynaklık eden
Fakat
üzerinde en çok durduğu, çalışmalar sunduğu konu, Çerkescenin morfolojisi ve
söz dizimidir.
Vuçıjıko aynı zamanda Çerkesce gramatiği üzerine de çalışmalar sunmuştur.
Vuçıjıko aynı zamanda Çerkesce gramatiği üzerine de çalışmalar sunmuştur.
1950
yılında 'Çerkesce gramatiğinde ihtiyaç duyulan şeyler' ve aynı yılın 12
aralık tarihinde Nemıteko Yusufla birlikte 'Çerkesce gramatiği konusunda
bilimsel ve okul programı bazında ciddi eksiklikler' isimli çalışmaları yayınlandı.
Zekoğu
Vuçıjıko'nun leksikoloji dalında yaptığı derin analizlerden bazıları ise (1972
yılında yayınlanan Çerkesce-Rusca sözlük üzerine) 'Çerkesce-Rusca sözlük içeriği ve
yapısı', (1994 yılında
yayınlanan) 'Çerkesce Leksikoloji. Durum ve
Yapılması gerekenler'.
1960
yılında yayınlanan Rusca-Çerkesçe sözlüğün oluşturulma ilkeleri onun
çalışmasıdır aynı zamanda bu sözlüğün ilk harflerindeki sözlük maddelerini de o
kaleme almıştır.
Zekoğu Vuçıjıko aynı zamanda 1975 yılında yayınlanan Çerkesce-Rusca sözlüğün de oluşturulma ilkelerini tesbit
1968
yılında Zekoğu Vuçıjıko'nun enstriksiyonu ile aralarında kendisininde bulunduğu
yazarlarla birlikte 1968 yılında Çerkesce'nin orfografik sözlüğü'nü
yayınlar.
1989
yılında Vuçıjıku bu konu ile alakalı olarak Çerkesce orfografisinin daha da
iyileştirilmesi için yapılması gerekenleri ele aldığı bir makale yayınlar.
Yukarıda
adını andığımız orfografik sözlükte 15 bin sözcük yer alırken, kendisi 50 bin
kelimeden oluşmasını planladığı Çerkescenin orfografik sözlüğünü yazmaya
başladı ise de sağlığının elvermemesi sebebiyle tamamlayamadı.
Vuçıjıko'nun
bu büyük çalışması yarım bırakılmadı, bu sözlük üzerinde Filoloji bilimdalında
Prof. Dr. Bırsır Batırbıy ve Kandidat
Ançoko Suret çalışarak baskıya hazırladılar.
Bugün Adıge Sosyal bilimler araştırma enstitüsü tarafından
basılmış olan üç ciltlik 'Adıgabzem Yizehef Guşıatl - Çerkesce
Açıklamalı Sözlük' (1. cild 2010, 2. cilt 2012, 3. cilt 2013) de Zekoğu
Vuçıjıko'nun 1983 yılında yayınladığı 'Çerkesce Açıklamalı Sözlük - yazımı ilkeleri'
eserinde belirtilen esaslara göre oluşturuldu.
Zekoğu Vuçıjıko'nun Çerkes diline ilişkin çalışmadığı alan
bulmak zor fakat en önemli çalışması, günümüz çağdaş çerkes gramatiğini oluşturmuş
olması ve çerkes dilbiliminin kök salmasına olan büyük katkılarıdır.
Zekoğu Vuçıjıko bilimadamlığının yanısıra çok insancıl,
Adıge xabzesini en iyi uygulayan kişilerden birisiydi.
Ünlü Çerkes dilbilimcisi, Zekoğu Vuçıjıko 14 Eylül 2009 tarihinde vefat etti.
ANÇOKO Suret
Özet çeviri; AÇUMIJ Hilmi