‘Bilimsel progres bilimadamlarının çalışmaları ve onların eserlerinin
değeri ile ölçümlenir.’
Lui
Paster
Bu özlü sözle tüm bilim ve
bilimadamlarının gerçekleştirmesi gereken görevleri ve bunlara temel olacak
düşün şeklinin çerçevesi adeta belirlenmiş oldu.
Bu yüzden bizde Adıgey’in (farklı
yılların) nisan ayında doğan ünlü dilci, edebiyatçı, tarihçi sanatçı, sporcu ve
diğer pek çok alanda ün kazanmış aydınlarından, onların yaşam öykülerinden
bahsedeceğiz.
İlkbahar mevsiminin ortasındaki nisan
ayının ilk günlerinde, 5 Nisan 1927
tarihinde ünlü edebiyat araştırmacısı bilimadamı, Filoloji bilim dalında
Profesör Doktor, Rusya Federasyonu Onursal Yüksek Öğretim Kurumu Çalışanı
sıfatlı Kunıj Muhammed doğdu. Bu yıl 85 yaşına girdi.
Kunıj Muhammedin
çocukluk ve gençlik dönemi zor yıllara denk geliyorsada, eğitim-bilim yolunda
ilerme isteğinde başarılı olabildi. Okul yılları ile İkinci dünya savaşının
olduğu dönem aynı zaman dilimine denk geliyordu. Ülkemiz zor durumdaydı, Adıge
köylüleride bu durumdan etkileniyorlardı - Kolhoz, ev işleri çocukların eğitimi
hepsi bu zorlukların gölgesi altındaydı.
Kunıj Muhammedin yaşam öyküsü kendisi ile
alakalı yazılan biografilerde anlatılıyor. 15 yaşında gizlice, elinde hatık (*)
dilimi, ufak bir valiz ve hiç parası olmadan Koşhable Tren istasyonundan Adıge
Öğretmen okuluna girmek üzere Mıyekuape’ye gelir.
Bu şekilde kendi kendine yaşamında yeni
bir sayfa açar. O tarihlerde Adıge dili ve Edebiyatı öğretmeni olan Hat’ane
Ayşet bilime, insanlar arasındaki sosyal yaşantıya, edebiyata karşı onu
ısındırır. Bu eğitimli bayanın teşvikleri ile edebiyat konusundaki ilk
çıkarımlarını yapmaya başladı, onun yardımları ve destekleri ile eğitim
fakültesini bitirdi. Ardından bilim alanında çalışmalar yapmaya başladı hem
okudu hem üfledi denilen insanlar
arsında yer aldı.
Adıge Edebiyatı eleştirmenliği konusunda
ekol oldu. Daha sonraları Adıge Devlet Ünüversitesine dönüşen Eğitim
Fakültesinde uzun yıllar gençleri yetiştirdi. Burada XIX. Yüzyıl Rus Edebiyatı
üzerine dersler verdi. (Yalnız başına ve heyetlere iştirak ederek) orta öğrenim
kurumlarındaki sınıflara yönelik edebiyat öğretiminde kullanılacak metodları
içeren eserler ve ders kitapları yazdı.
Kunıj Şamsudinyıko Muhammed Adıge Öğretmen
yüksekokulunda Filoloji Fakültesi dekanlığını da yürüttü. Gençlerin bilimsel
bakış açısına sahip olmaları için büyük özen gösteriyordu. Onun onlarca yıl
süren döneminde eğitim almış insanlarımız bu gün cumhuriyetimizin cumhuriyet
olmasını sağlayan insanlar. Öğretmenlerin
bu bağlamda pek çok faydaları var. Kunıj Muhammed’in Adıge, Rus Literatürü ve sanatı konusunda,
Adıge Tiyatrosunun gelişimi ve sanatsal değerlendirmesi hususunda, gençlerin
eğitimi üzerine, pek çok çalışması vardır.
Yazdığı kitap ve makaleler farklı farklı yerlerde basıldılar. Yerel
yayınlardan ‘Zekoşnığ’, ‘Adıgey Edebiyatı’ dergileri, Adıge Makh, Sovyetske
Adıgey gazetelerinde makaleleri yazıları yayınlandı.
Kunıj Muhammed sadece Adıgeyde değil tüm
Kuzey Kafkasyada yaşayan halklarca da iyi tanınıyor. Doğum günü için kendisini
tebrik ediyor sağlık, huzur içerisinde iyiliklerinin devamını göreceğimiz,
insanlarca kıymet verilmeye devam edileceği, Adıge ulusunun önünde uzun yıllar
duracağı bir yaşam sürmesini diliyoruz.
Günümüzden 115 yıl önce Nisan ayının 10’unda anadilimiz Çerkescenin bilimsel
olarak, dilbilimi açısından ele alınmasında önayak olan Aşhamafe Davut doğdu. O ulusumuzun
yetiştirdiği ilk büyük dilbilimcisiydi ( 1897 – 1947) . Aşhamafe Davut hakkında
gazetemizde daha önce ayrıntılı bilgi verildiği için lafı daha fazla uzatmaya
gerek görmüyoruz.
Aramızdan ayrılmış olan Sanat eğitimi
bilimdalında kandidat, Adıgey Cumhuriyeti ve Krasnodar Eyaleti onursal
Sanatçısı Şıvu Şaban’da bu ay doğdu.
Ünlü Çerkes kompozitörü, Rusya Federasyonu
onursal sanatçısı Tıko Kaplan da 8
Nisan 1936 tarihinde doğdu.
Bu ay doğum gününü kutlayanlar arasında
ünlü dilbilimci, Adıgey Cumhuriyeti Sosyal Bilimler Araştırma Enstitüsü Müdürü,
Uluslarası Çerkes Bilimler Akademisi üyesi Prof.
Dr. Bırsır Batırbıy’de yer alıyor.
19 nisan 1929 tarihinde Çerkes dünyasında adı
anılan Şhalaho Abubeçır (Abu)
dünyaya geldi. 1954 yılından itibaren yazdıkları yayınlanıyor. Adıge Edebiyatı
konusunda farklı yönlerde pek çok çalışması var. Kitapları Çerkesce ve Rusça
dillerinde yayınlandı. Abu sanatsal eserlerde kaleme alıyor. Makale ve yazıları
dergilerde gazetelerde yayınlanmaya devam ediyor. Tercüme eserleride var. Orta
öğretim kurumlarında 9. ve 10. sınıflar için Adıge Edebiyatı ders kitaplarını
da o hazırladı. Şhalaho Abu Uluslarası Çerkes Bilimler Akademisi üyesi, Rusya
Federasyonu ve Adıgey cumhuriyeti Onursal Bilimadamı. 1955 yılından başlayarak
Rusya Federasyonu yazarlar Birliği üyesi.
Şhalaho Abuya ‘Adıgey’in Övüncü’ madalyası
da layık görüldü. Adıgekale kenti, Voçepşıye,
Şıncıye, Askalaye köyleri fahri hemşehrisi ilan edildi.
MAMIRIKO Nuriyet
Çeviri; AÇUMIJ Hilmi
Adıghe Makh 18-04-2012
(*) Hatık
- Хьатыкъ (hatıkır, hatıkher- хьатыкъыр, хьатыкъхэр); Çerkeslere mahsus bir
nevi çörek. Darı, mısır veya buğday unundan sütle yoğrulmuş (çörek
büyüklüğünden yumruk büyüklüğüne kadar) ufak parçacıkların fırında pişirilmesi
ile yapılan yiyecek. Yoğrulduğu unun yapıldığı tahılın ismiyle birlikte
oluşturulan isim tamlamalarında da yer alır. Örneğin; Natrıf hatık - Натрыф хьатыкъ
Mısır (unundan imal edilmiş)
hatığı