AKIL (aklı) а. 1) акъыл, акъылыгъ, Iушыгъэ; ~ı yok акъыл иIэп; 2)
гупшысэ; ~ı başka yerde нэмыкI гупшысэ иI (къи. шъып. иакъыл нэмыкI
чIыпIэм щыI); 3) шъхьэ; ~ı eksik ышъхьэ екIурэп; yarım ~ шъхьэ
ныкъо; 4) гу; ~lına gelmek ыгу къэкIын; ~ımdan geçmez сыгу
къэкIынэп; 5) ~ danışmak акъылэгъу; <> ~ alıcı güzel гъэшIэгъонэу
дахэ; ~ alıcı bir iş; а) амылъэгъугъэ Iоф гор; б) Iоф гъэшIэгъон гор; ~lını
almak; а) бэу ыгъэшIэгъуагъ; б) ашыкъэу фэхъун; в) Iаеу щынэн; ~ı
almamak a) ышIошъ хъунэп; б) къыгурыIонэп; в) ыгу ыубытынэп; ~ almaz гъэшIэгъон;
~ başında a) Iуш; Iушыгъэ зыхэлъыр; б) Iасэ, цIыф самбыр; ~ başına
geldi; а) зыкъишIэжьыгъ; б) шъхьаубэтэныгъэм ыуж икIыгъ; в) Iэсэжьыгъэ; ~
başından gitti; а) зыкъимышIэжьэу хъугъэ; б) шъхьаубэтэныгъэм дырихьыхыгъ;
в) шъом икIыгъ; ~ı bokuna karışmak Iаеу щынэн;
~ını çelmek; а)
ыгъэпцIэн; б) ышIошъ гъэхъун; в) фиIуатэзэ къыгъэлъагъозэ игупшысэхэр
зэблегъэхъун; ~ ından çıkarmak щыгъупшэн; ~ ından çıkarmamak; а)
ренэу ыгу къэкIын; б) щымыгъупшэн; ~ ından çıkmak; щыгъупшэн; ~ ını
dağıtmak ышъхьэ зэIыгъэхьан; ~ ını değiştirmek; а) икъэрар
зэблэхъун; б) игупшысэ зэблэхъун; ~ından demek; а) езбырэу къыIон; б) еж
игупшысэхэр къыIон; в) еж ышIэхэрэр къыIон; ~ dışı; а) акъыл зиIэхэм
амыдэнэу…; б) гулъытэм ымыубытынэу, ымыдэнэу …; ~ durdu a) бэу
ыгъэшIэгъуагъ; б) къыIон ымыгъотыжьэу хъугъэ; в) емыгупшысэшъоу хъугъэ; ~
ermek; а) къыгурэIон; 3) зэхишIыкIын, зэхифышъун; ~ına esmek ыгу
къэкIын; ~ еvvel; а) Iуш дэд; б) зыгъэакъылырэр, зыгъэIушырэр; ~
fukarası a) акъылкIэ тхьамыкI; б) Iулэ; в) делэ; г) ыIони ышIэни
зымышIэрэр; ~ ına gelmek ыгу къэкIын; ~ hocalığı; а) акъыл зыты
зэпытрэр; б) зыгъэIушрэр, зыгъэакъылрэр; ~ karı değil акъыл зыIэм
ымыдэщт гор; ~ını oynatmak делэ хъун (иакъыл ыгъэкIодын); ~
ına sığdırmamak a) къыгурыIонэп; б) игулъытэ димыгъэштэн; в) ышIошъ мыхъун;
~ terelelli; а) ымыщыкIагъэхэм апылърэр, къыгупшысрэр; б) сабыим фэдэу
къэгупшысэрэр; ~ı yatmak a) шIошъ хъун; б) къабылы ышIын, икъабылын; ~ından
zoru olmak; а) делашъо теон; б) акъыл зиIэм ымышIэщтхэр ышIэн
AKILANE а. - п. 1) акъылым диштэрэ; 2) Iушыгъэу
AKILCA акъылкIэ, IушыгъэкIэ
AKILCI 1. акъыл зыхэлъэу, Iушыгъэ зыхэлъэу; 2. филос.
акъыл-шъыпкъагъэм пылъыр, рационалист (шIэныгъэм икъэкIуапIэрэ
ушэтыныгъэрэ армырэу, акъыл закъор арэу зылъытэрэ гупшысэкIэ-шIыкIэм зыцахь
телъ цIыфыр)
AKILCILIK филос. рационализм (шIэныгъэм икъэкIуапIэр ушэтыныгъэр армырэу, акъыл закъор
арэу зылъытэрэ гупшысэкIэ шIыкI); ехьщыр usçuluk
AKILLI 1. Iуш; ~ geçinmek зыгъэIушын; en ~sı анахь
Iушыр; yarım ~ мыIушы (къи. шъып. Iуш ныкъо)
AKILSIZ акъылынчъ, мыIушы, делэ, Iулэ, шъхьэныкъу
AKLEN a. акъылкIэ, акъылымкIэ, гупшысэкIэ, гупшысэмкIэ
AKLİ а.; а) акъылым
епхыгъ; б) Iушыныгъэм епхыгъэу; ~ hastalıklar акъылым (ылъэныкъокIэ)
епхыгъэ сымэджэныгъэхэр
AKLISELİM акъыл зэфагъ; гулъытэ зэфагъ; ехьщыр sağduyu
AKLİYE a. 1) бзылъфыгъэхэм апае akli; 2) шъхьэ зэкIокIыныгъ; ~ hastahanesi шъхьэ
зэкIокIыныгъэм ехылIэгъэ сымэджэщ; 3) филос. рационализм (шIэныгъэм
икъэкIуапIэр ушэтыныгъэр армырэу, акъыл закъор арэу зылъытэрэ
гупшысэкIэ-шIыкI); ехьщыр usçuluk
AKLİYECİ 1) мед. психиатр (зышъхьэ зэкIокIыгъэхэм
яIэзэрэ Iаз); 2) мед. невропатолог (нервнэ узхэм яIэзэрэ Iаз); 3)
филос. рационалист (шIэныгъэм икъэкIуапIэр ушэтыныгъэр армырэу, акъыл
закъор арэу зылъытэрэ гупшысэкIэ-шIыкIэ зиIэр); ехьщыр usçu
AMİK (-kı) а. прям., перен. 1) куу; 2) куоу- куоу
AMİKA а. amik гущыIэр бзылъфыгъэ шъуашэм итэу,
еплъ amik
AMİKANE а. 1) гупшысэ-гулъытэ
куоу; 2) куу дэдэм фэдэу
ATMASYON арго пцIы, къэбар нэпцI, аусыгъэу, къэугупшысыгъэ къэбар (хъугъэ-шIэгъэ) нэпцI
ATMASYONCU арго пцIы ус
BESLEMEK 1)
гъэшхэн; къэуатыгъэ зыхэлъ, къарыу къэзыт горэхэр егъэшхын; 2) пIун; 3) (чэт,
былым, бжьэ фэдэхэр) хъун; 4) перен. гугъапIэ, гугъэн, гупшысэн; ümit
~ гугъапIэ фыуиIэн; угугъэн <> besle kargayı oysun gözünü къыошъутырыжьын
(къи. шъып. къанджыр пхъумэ, «а къандж дэдэр» уынэ къыкIэон)
CAУ п. =пI; ~i mülahaza гупщысапIэ
İDE еплъ idea
İDEA фр. 1) филос. идей; 2) гупшыс, гухэлъ; romanın başlıca ideası романым гухэлъ шъхьаIэу хэлъыр; 3)
гупшыс, гурыш; aklıma bir idea
geldi сшъхьэ
гупшысэ гор къихьагъ
İDEAL (-li) 1.
апшъэрэ гухэлъ, гухэлъ шъхьаI, идеал; 2. щысэтехыпI, хъопсапI; o benim ~lim а) а( цIыфы)р сэ
сищысэтехыпI (сихъопсапI); б) ар сэ сигухэлъ шъхьаI (идеал)
İDEALİSM фр. еплъ idealizm
İDEALİST (-ti) фр. 1) филос. идеалист
(идеализм философием готыр); 2. идеалист
İDEALİZE фр. : ~ etmek
а) гухэлъышъхьаIэу къыхэбгъэщын, апшъэрэ гухэлъэу къыхэбгъэщын, идеалэу
къыхэбгъэщын; б) перен. егъэлыягъэу шIоу къэгъэлъэгъон, щытхъущэн
İDEALİZM филос. идеализм (зэкIэ щыIэ пстэум лъапсэу
иIэр, зэхэшIыкIыныгъэр,
гулъытэныгъэр, гурышIэр, псэр, идеер арэу зылъытэрэ гупшысэныгъэ еплъыкI)
İDEALLEŞTİRMEK еплъ
idealize
İDEALSİZ идеал зимыIэ
FİKİR (-kri) а. гупшыс, гурыш, гукъэкI, гурылъ, зэрэшIошI, зэрэщыхъу,
зэрэгугъ, шIошIыныгъ; ехьщыр düşünce; ~indeyim (ащтэу, а фэдэу)
къысщэхъу; ~ini değiştirmemek (caymamak) зэрэсшIошIырэм сытекIырэп, сы
гупшысагъэм сытекIырэп; ~е (akıla) düşmek гу къэкIын; ~ime göre сэ
си гупшысэкIэ; ~ özgürlüğü гупшысэн фитыныгъ ~ lerini saklamak игурылъхэр
ыушъэфын; ~(ler)e dalmak гупшысэн; 2) акъыл; ~ vermek акъыл
егъэгъотын
FİKİRCE акъылкIэ; ~ zayıf акъылкIэ щыкIагъ(э иI)
FİKİRCİLİK (-ği) филос. рационализм (къэшIэныгъэм
икъэкIуапIэр ушэтыныгъэр армырэу, акъыл закъор арэу зылъытэрэ философскэ
гупшысэкIэ шIыкI)
FİKRET I а. хъулъфыгъацIэ
FİKRET II (-ti) а. хэгупшысыхьаныгъ, гупшысэныгъ, гупшыс, гурыш
FİKRETMEK 1) егупшысэн; 2) лъытэн, къышIошIын; 3)егуцэфэн
FİKRİ I хъулъфыгъацIэ
FİKRİ II а. гупшысэм ехьылIагъэр, гурышэм ехьылIагъэр, гукъэкIым
ехьылIагъэр, гурылъым ехьылIагъэр, шIошIыхэм яхьылIагъэр, гугъухэм яхьылIагъ,
шIошIыныгъэм ехьылIагъэр
FİKRİYE I а. бзылъфыгъацIэ
FİKRİYE II а. fikri гущыIэм ибзылъфыгъэ IуакI,
еплъ fikri II
DÜŞÜNCE l) гупшыс, гурыш; гухэлъ; ехьщыр fikir; ~ceye sürüklemek гурышэм тещэн; aklıma bir ~ geldi сшъхьэ гупшысэ къихьагъ; 2) зэрэшIошI, зэрэщыхъу, зэрэгугъ,
еплъыкI; benim ~me göre зэрэсшIошIырэмкIэ, сызэреплъырэмкIэ; kendi
~mden ayrılmıyorum зэрэсшIошIырэм сытекIрэп
DÜŞÜNCELİ 1.1) гупшысэ зиI, къегупшысэрэр; 2) акъыл зиI, губзыгъагъэ зыхэлъ, ~ insan губзыгъагъэ зиIэ цIыф; ~ davranış акъыл
зыхэлъ зекIуакI; 2. гумэкIрэр, гукъау зиIэр
DÜŞÜNCELİLİK (-ği) 1. 1) гупшысэ иIэныгъ,
къегупшысэныгъ; 2) акъыл иIэныгъ, губзыгъагъэ хэлъыныгъ; 2. гумэкIыныгъо иIэн, гукъэоыныгъэм хэтын
DÜŞÜNCESİZ 1.1) еумыгупшысэрэ; гупшысэ зыхэмылъ; 2) акъылыгъэ зыхэмылъ; мысакъ, сакъныгъэ зыхэмылъ; ~ce bir davranış акъылыгъэ
зыхэмылъ зекIуакI; 2. гухэкI
зимыIэр, гумэкI зимыIэр, гукъао зимыIэр
DÜŞÜNCESİZLİK (-ği) 1. 1) емыгупшысэныр; мыгупшысэныгъ; 2) акъылыгъэ
хэмылъыныгъ; мысакъыныгъ, сакъныгъэ хэмылъыныгъ; 2. гухэкI имыIэныгъ, гумэкI имыIэныгъ, гукъао имыIэныгъ
DÜŞÜNDÜRMEK 1) гъэгупшысэн; 2) гъэгумэкIын, гъэгупшысэн
DÜŞÜNDÜRÜCÜ узыгъэгупшысэрэ, уезыгъэгупшысэрэ; ~ hikâye
уезыгъэгупшысэрэ тхыд
DÜŞÜNME l) düşünmek хъугъэ-шIэгъэ гущыIэм текIыгъэ цIэр; 2) филос. гупшысэшъуныгъ, гупшысэн амал
DÜŞÜNMEK 1) гупшысэн, къэугупшысэн, егупшысэн; шъхьэм къихьан, гум
къихьан; гум къэкIын; ben
bunu hiç düşünmemiştim сэ мыр сыгу къэзгъэкIыгъагъэп; öyle düşündüm ащтэу
сыкъэгупшысагъ
DÜŞÜNSEL 1) гупшысэм ехьылIагъ; 2) акъылкIэ, ~ çalışma акъылкIэ (Iоф шIэныгъ) лэжьэныр,
MUHAKEME а. 1)
зэхэфыныр, ухыиныр, хьыкумкIэ
зэхэфыныр, суд тепшIыхьаныр; ехьщыр
yargılama; ~ masrafları хьыкум
зэхэф (хьыкумзещ) хъарджхэр; 2) ухегупшысэхьын,
утегупшысэхьын
MUHAYYELE еплъ muhayyile
MUHAYYİLE а. 1)
къызышIогъэшIыныгъ; 2) къышIошIыныгъ, къызэрэшIошIыныгъ; ехьщыр imgelem
MÜLAHAZA a 1) шIошIыныгъ; 2) гупшысэныгъ, гупшыс
DAHA AYRINTILI BİLGİ EDİNMEK İÇİN TIKLAYINIZ
AÇUMIJ Hilmi
DAHA AYRINTILI BİLGİ EDİNMEK İÇİN TIKLAYINIZ
AÇUMIJ Hilmi