Vallahi hiç aklıma çerkeslerin hristiyan olduğu dönemi bir şekilde savunma durumunda kalacağım gelmezdi.Çerkesler 6-7. yüzyıldan yaklaşık 16-17. yüzyıla dek oldukça yaygın bir şekilde hristiyan dinine girmişlerdi.
Ne hikmetse bizimkiler arasında çerkesleri dinin hiç etkilemediği konusunda emin bir duruş göstermeyi tercih edenler vardır.
***
Az bir süreden bahsetmiyoruz, BİN YIL.....
Dile kolay bin yıl.
Karadeniz sahili boyunca çerkeslerin yaşadığı tüm bu alanda bu döneme ait taştan yapılmış bir bina görürseniz kilise olma olasılığı çok yüksektir.
Sadece o bölgede mi deseniz yanılırsınız. Günümüz Karaçay- Çerkes cumhuriyetine kadar yayılan tüm bu alanda bir sürü kilise-Manastır kalıntısı vardır.
***
Mesela hani kültürümüzde hristiyanlığın falan hiç etkisi olmadığını söylerler ya, Vallahi bilmiyorum.
Mesela haftanın günlerini çerkesçe olarak ele alalım Çarşamba bereskejıy, Cuma bereskeşho (perhiz günleri), pazar OOOO bu hepten Tanrının günü, Kabartayıbzede bir de Merem günü var.
Allah Allah kültürümüze hiç etki etmemiş olması gereken Hristiyanlık haftanın dört gününü almış. Hiç etki etmemiş ya.
Bir de yahudilikten gelme cumartesi var, Şembet veya birebir çerkesçeye tercümesi ile mafezako (Yegane gün)...
Yahu ne hikmetse hala hristiyan olan Rusların diline bile hristiyanlık bu kadar etki etmemiş, Rusların günleri hiç (pazar günü hariç) hristiyanca duyulmuyor.
***
Arkadaşlar şaka değil bin yıldan bahsediyoruz. Taştan yapılmış koca koca kiliselerden manastırlardan bahsediyoruz.
Ölü gömmekten, dilimizde yemin kalmış Joooo'dan haftanın günlerinin hemen hemen hepsinin hristiyanlıktan iz taşımasına, tarlaya ekin ekerken Utıj'ın (yortu) gelmesini beklemeye çok geniş bir yelpazeden bahsediyoruz.
Hristiyan bir geçmişimiz var. Hiç etkisi olmadı çok fantastik-romantik bir yaklaşım.
***
Haydi ya, bir yerden bu antik paganist dönem kalıntısı haftanın bir gününe hristiyanlık öncesi verdiğimiz ismi söyleyiverseniz....
Yokkk değil mi.
***
Hristiyanlık ortodoks-katoliklikle sınırlı değil.
Çok fazla tarikata da sahip.
İslam coğrafyasındaki sofistike akımlardan herşey Tanrıdıra çıkan enel hak diyen bakışın hristiyanlarda olmadığını sanıyorsanız yanılıyorsunuz.
Hiristiyanlarda da böylesi akımlar var. T şeklindeki haçı (Tau haçını) kullanan, hristiyanlık belirteci sayan Aziz Antoniyanın kurduğu Ormanlara-kıra bayıra insanların olmadığı yerlere çekilen, insanlarla konuşmayı kesen inzivacı ruhbanlar....
Haydi ya, şu haftanın günlerine hiç bir başka dinden etkilenmemiş antik kadim çerkes dininden bir isim hala bulamadınız mı, mesela merem gününe ne derlerdi, tanrının gününe acaba mezıtha günümü derlerdi ki?
Bilmiyoruz vallahi. O kadim-antik din o kadar kadimdiki o zamanlar gün bile yoktu, Nart destanlarında günler nasıl isimlendirilirdi ki...
***
Bin sene içerisinde, bu kadar uzun zaman diliminde acaba Hristiyanlığın bu 'garip' herşey tanrıdırcı sofileri çerkesyanın bir ormanına girmemişlermidir.
Girmemişlerdir canım...
Zaten bizde papaz, haham anlamına gelen sülale, Abate anlamına falan gelen sülale de yok.
***
Ruhban okullarında, manastırlarda aşırılıkçı, inzivacı bir tane bile ruhban, çerkesyada ormana (hem de bu akımın en canlı olduğu o dönemde) girmemiştir.
T biçiminde haçlar falan ormanın o ıssız yerine kutsadıkları yerine dikmemişlerdir değil mi...
Öyle saçmalık olur mu canım.
Olmaz tabi.
Çünkü üç yada dört eski kitapta birer satırdan öteye gitmeyen dönemin dışındaki bir çağda yazılmış üç kitapta T şeklinde haç gördüm.... Hiç katolik haçına ortodoks haçına benzemiyordu demişler.
Allah Allah...
Öyle işte azizim.
***
Ha. bu haçlardan da geriye günümüze hiç bir şey kalmamış. Sağını solunu kurcalasak baksak diyeceğiz ama yoklar.
Kesinlikle de İnzivacı o ruhban sofilerin işi olmaz, Zaten biz hristiyanlıktan hiç etkilenmedik ki....
PS. Bu arada haftanın günlerinden salı gününün (Ğubc) ne anlama geldiği hakkında dilbilimcilerimiz falan anlaşabilmiş de değil, belki abazacamıdır ki, yada ne bileyim başkasımı ya da unuttuğumuz bir kelimedir, Belki aramicedir, eski kilise rumcası, belki de latincedir bilemiyoruz. Belki de ne bileyim kadim dinciler bir şeyle ilintilendirebilir, o zaman acayip utanırız.
Perşembe gününü: 'Günlerin özü - yüce 'öz' gün' şeklinde hz. isanın son yedi gününün en önemli günü olarak hristiyanlıkta yer alırken bu anlama çerkesçesi ile Mefeku (orta günü, günlerin özü) şeklinde denk gelmesine rağmen 'Haftanın tam ortasındaki gün olduğundandır' çıkarsaması ile kabul etmeyi tercih etmişiz. Gerçeğini bilmek zor.
Kısaca BLIPE pazartesi günü en kesin bize ait olan gün. Öyle diyorum ama vallahi hristiyanlık hakkında çok da geniş bir bilgim yok, belki O da.....Yaa şimdi birisi çıkar ne yani diğer günler bizim değil mi diye... (heee bizim ama köklerini de bilsek kötü mü olur)