Arkeologlar tarihimizi öğrenmeye yeraltında kalmış olan nesnelerden
başlamamız gerektiğini belirtiyorlar. Bu noktadan yola çıkarak Adıge
Cumhuriyeti Milli Müzesi Baş Bilimsel Çalışanı, Rusya Gazeteciler birliği
üyesi, Adıgey Cumhuriyeti onursal kültür çalışanı, ünlü arkeolog Tevu Aslan ile
sohbet ettik.
Tevu Aslan; Adıgey
topraklarında yaptığımız kazılarda bulduğumuz nesneler tarihimizin gizlerini
bize açıyor. Adıgelerle Ruslar arasındaki bağı kanıtlayan nesneler
cumhuriyetimizde yeraltından çıkartıldı. Mıyekuape’nin 5-6 kilometre kuzeyindeki
höyük ve eski yerleşim yerlerinden çıkartılan nesneler az sayıda değil.
- Bu
nesnelerin hangi döneme ait olduğu belirlendi mi? Bulunan nesneler cumhuriyetimizde kalacaklar mı?
- Doğu Halkları
sanatı müzesi Kuzey Kafkasya Bölümü Mıyekuape şubesi müdürü Kuşu Nefset önayak
olarak ilginç bir sergi müzede sergilendi. Bu etkinliğe arkeologlar,
bilimadamları, Adıgeyin toplumsal hareketleri üyelerinden bazıları da
katıldılar.
2014 yılında Soçide yapılacak olimpiyat
oyunları için yapılan inşşaat çalışmalarına bağlı olarak gaz boru hattı
döşenmeye başlandı.
-Mıyekupe-Samurske-Soçi
hattından bahsediyorsun sanıyorum?
- Evet, bu hattın geçtiği yerlerde bulunan
anıtlar önden kazılıyor, pek çok nesne buldular.Normlaşmış kanunlar gereği
böylesi inşaat alanlarında tarihi anıt olarak belirlenen bölgeleri inşaat alanı
kapsıyorsa arkeologların önden kazı yapmaları gerekiyor. İnşaatı yürütenler
bunun maliyetini karşılamak zorundalar. İnşaatçılarla arkeologlar anlaşarak
kazı yapmaya başlıyorlar. Bu sefer bu anıtsal bölgenin araştırılmasına pek çok
bilimadamı katıldı.
- Bilim
adamları nereliler?
- ABD, Almanya, Rusya ve Adıgeyli bilim
adamları araştırmaları güzel organize ettiler. Buldukları nesneleri araştırıyor
tarihi görüntülerine uygun restore ediyorlar.
- Ne
gibi nesneler buldular, bize söyleyebilirmisiniz?
- Silahlar, kap-kacak, alet-edevat,
yıllardır bulunmamış altından mamul olağanüstü nesneler. Çalışmalarını sekteye
uğratmıyorlar. Bunun yanısıra sanat bilgisi olanlara ilginç gelen şey ise, bir
kaç gün önce çıkartılan nasnelerden bazılarını müzede görmüş olmaları.
- Bilimadmalarının
arkeologların yaptıkları bu araştırmaların ne gibi önemi var?
-Araştırmaların en önemli anlamı, yaşamla
olan ilişkileri. Mıyekuape kültürü ile Meot kültürü arasındaki bağı gösterecek
özelliklere sahip olanlarını aydınlatacaklarına inanıyoruz. Gaz hattı
çekilirken arkeologların bu yönde yoğun çalışacaklar, pek çok şeyi
aydınlatacaklar. Burada Mıyekuape kültürünün başlangıcından günümüze kadar
insanlar yaşıyorlar. 5 bin yıl kadar öncesinde burada ilk yerleşkeler kuruldu.
Nesneler Dillenseler Duyacaklarınız...
- Aslan, arkeologların farklı zamanlarda buldukları nesnelere bakıyoruzda,
neyle kıyaslayacağımızı bilemiyoruz.
- Adıgelerin antik dönemlerden itibaren
topraklarında yaşadıklarını, bulduğumuz nesneler kanıtlıyor. Nartların
kazanının yüksekliği doksan santimetre, ağzının çevresi ise 85 santimetre.
Böylesi büyük şıvenleri Adıgeler günümüzde de kullanıyorlar. Bu büyük kazanlar
her zaman gerekliydi. Onu 1982 yılında Ulap höyüğünde buldular.
-Krasnogvardeyske
Rayonu Svabodno yerleşkesinde
bulduklarınızda tarih sayfalarında belirgin yer buldu. Burada bulunan kaşık
hakkında ne söylemek istiyorsun?
- Bu kaşık kemikten
yapılmış. Yaşı beş bin yıldan fazla.
-
Adıge tarihinden bahsederken bu kaşığın bilincimizi arttıracağını
söyleyebilirmiyiz?
- Adıgelerin kaşıkla yemek yemeye
başladıkları dönemde sahip oldukları kültürden bahsetmekle yetinmeyeceğiz o
tarihlerde şimdi dünya üzerinde olan pek çok milletin yok olduğunu da
belirtmeliyiz. İşte bu yüzden Adıgeler en eski uluslardanlar.
- Balık
oltası kancaları sanki şimdi dilleneceklermiş gibiler.
- Onlarda kemikten yapılmışlar. Yaşları
beş bin yıldan fazla. 1983 yılında Svaboda’da bulduk. Bu bahsettiğimiz nesneler
Adıgelerin antik dönemlerden başlayarak kendi ihtiyaçlarını kendilerinin
gerçekleştirdiğinin kanıtları. Pişirilmiş toprak ve kemiklerden yapılmış
kaşıklar, kemik olta kancaları, genç kız görüntüsünü andıran uafak
heykelcikler, topraktan yapılmış oturan öküz figürleri görüyoruz. Bunlar antik
kültüre dahil olan olağanüstü nesneler.
- Aile
içinde kullanılan kap-kacaklar...
- Böylesi nesnelerde
bulduk. Gövdeleri ince, fakat sağlamlar, ulusal sembollerle süslenmişler.
Bunları yapanlar keramik yapımını bilenlerdi. Tarihte becerilere sahip
insanların yaşadığını söyleyebiliriz.
- Soçi’de
yapılacak olimpiyat oyunlarından bahsederken, Adıge Cumhuriyetinin isminin
duyulacak olması üzerine düşünüyoruz.
- Londra’da yapılan olimpiyatların kültür
programı çerçevesinde yapılan etkinliklere ‘İslamey’ katıldı, bu iyidir. Soçide
yapılacak olimpiyatları başka bir yaklaşımdan değerlendirmeliyiz. Adıgelerin
eski dönemlerden itibaren Soçide yaşadıkları belirlendi. Ermeni ve Rumların
isimlerinin anılmasından önce Adıgelerin oralarda yaşadıklarının bilimsel
dayanağı olan sözlerle belirtebiliriz. Bu konuda müzemiz pek çok şey
gerçekleştiriyor.
- Arkeologlar
günü için sizi tebrik ediyoıruz, iyi dileklerinizi Allahın yerine getirmesi
temennimizle.
- Teşekkürler
YEMT’ITL Nurbıy
Çeviri; AÇUMIJ Hilmi
Adıghe Makh 15-08-2012