Dünya Çerkes Bilimler Akademisi’nin bu yıl yirminci kuruluş yıldönümü.
Akademinin kuruluşuna katılan günümüzde de ona başkanlık eden ünlü bilimadamı,
Çerkes ulusunun geleceği için büyük işlere imza atmış olan, yurtsever Nefış
Adam.
Nefış Adam 1938 yılında Zeyıko köyünde doğdu. Ulusal konularda canla başla
çalışan bilimadamı derin ilime sahip iyi
eğitimli birisi. Fizik-matematik bilimdalında Prof. Dr. Rusya Federasyonu,
Kabardey-Balkar, Karaçay-Çerkes, Adıgey Cumhuriyetleri onursal bilimadamı,
Rusya Bilimler akademisi, Petrovske
Bilim ve Sanat akademisi, Abhazya bilim Akademisi, İspanya Bilim
Akademisi üyesi. Prf. Dr. Nefışe Rusya Bilimler Akademisi Kabardey-Balkar
Cumhuriyeti Bilim Merkezi Tatbiki Matematik ve otomatizasyon bilimsel araştırma
enstitüsü başkanı.
Ülke ve Çerkes ulusu için büyük çalışma ve başarılara imza attığı için
defalarca devlet ve toplumsal organizasyonlar tarafından çeşitli madalya ve
nişanlarla taltif edildi. Bunlardan bir tanesi de Dünya Çerkes Bilimler
Akademisinin verdiği nişandı. Nefışe Adam iki defa Kabardey-Balkar Cumhuriyeti
devlet ödülü’ne layık görüldü. Ulusal bilime olan katkılarından dolayı RF
başkanının yayınladığı kararname ile 2010 yılında ‘Şeref Nişanı’ ile de taltif edildi.
Dünya Çerkes Bilimler Akademisinin 20. kuruluş yıldönümü anısına bu
akademinin de başkanı olan Nefış Adam’a bazı sorular yönelttik;
- Adam, bu yıl 20. kuruluş yıldönümünü kutladığımız Dünya Çerkes Bilimler
Akademisinin yolunun daha da uzun olmasını diliyoruz. Bu akademinin kurucuları
arasında sen de bulunuyorsun ayrıca bu gün ona başkanlıkta yapıyorsun. Ulusun
aklını-fikrini, bilimini birleştirmek için yola çıktığınızda ne gibi
umutlarınız vardı, misyonunuz ne idi?
- Novosibirsk’te, SSCB Bilimler Akademisi
Sibirya bölümü Matematik kısmında çalışırken, o zaman da, Adıgeler içinde Adıge
akademisi kurmamız gerektiğine inanıyordum.
Geçtiğimiz yüzyılın 90’lı yıllarında
cumhuriyetimize dönünce bu amacımı gerçekleştirmek üzere çalışmaya başladım.
1991 yılında tatbiki matematik ve otomatizasyon enstitüsünü kurduk. Ardından
Dünya Çerkes Bilimler Akademisinin kuruluş çalışmalarına başladık. Ulusal
konularda kaygı duyan bilimadamları ile birlikte ülkemizde yaşayan Çerkes
bilimadamları ile yurtdışında yaşayan bilimadamlarına ulaşmaya çalıştık.
Bilimadamlarının yanısıra politikacı ve STK çalışanları da yanımızdaydılar.
Konumuza bakış açımızı ve amaçlarımızı birbirimizle istişare ettikten sonra
akademinin temellerini atacak olan bir kongre düzenlemeye karar verdik. 20 yıl
kadar önce ağustos ayında ilk defa toplandık. İşte o zaman akademinin ana
misyonunu da belirledik – Çerkeslerin bilimsel, gelenek-göreneksel, sanatsal
birikimlerinin biraraya getirilmesi ve ulusun geleceği için bunların
değerlendirilmesi.
Ardından, aynı yılın ekim ayında Dünya
Çerkes Bilimler Akademisinin durumu ve tüzüğünüde netleştirdik. 90’lı yıllarda
akademinin çalışmalarını, akademiye ait ilk gazete olan ‘Nasıp’te
yayınlıyorduk.
- Senin
gibi yurtseverlerin gücü ile kurulan Dünya Çerkes Akademisi bu gün büyük öneme
sahip işler beceriyor. Bu akademiye ilk alınanlar kimler?
- Akademiye ilk alınanlar arasında ünlü
kişiler, coğrafya bilim dalındanda Prf. Dr. Bole Vladislav, Borey Rauf, Teknik
bilimlerde Prf. Dr. Bıgu Hazretali, filoloji bilimdalında Prf. Dr. Gabuniye Zinaide, Hekuaşe Andrey, tarih
bilimdalında Dr. Gugu Raşad, Moskova ve
Petersburgta bulunan soydaşımız bilimadamları
Kalmık Yura, Komafe Muradin, Komafe Muhadin, Meket’ey Abdullah,
Türkiyeden Adıge bilimadamı Mustafa Vurdum, Hollanda’dan (Hatko) Fathi Recep
Dünya Çerkes Bilimler Akedemisinin ilk akademisyenleri oldular.
Akademiyi ilk kurduğumuzda sadece 25
bilimadamı üyesiydi oysa günümüzde Dünya Çerkes bilimler Akademisine 334
bilimadamı üyesi var. Bunlardan 229’u akademinin asil üyesi, 69 bilimadamı ise
akademiye aday üyeler, fahri üyelerin sayısı ise 36 kişi. Dünya Çerkes Bilimler
Akademisinde Çerkes olmayan bilimadamları da yer alıyor. Rus, Alman, Fransız,
İspanyol, İngiliz, İsrailli, Dağıstanlı, Balkar, Karaçay gibi ulusların
yetiştirdiği, akademimizin tüzüğüne uyan bilimadamları da akademimizde yer
alıyor.
- Adam,
Dünya Çerkes Bilimler Akademisine bağlı dallardan, bilimsel merkezlerden
bahsedebilirmisin? Son yıllarda üzerinde ne çok durduğunuz konu nedir?
- Akademimiz dokuz
ana kola sahip, bunların her biride kendi arasında bölünüyor. Örneğin bunlar
arasında tarih, filoloji, kimya, tıp, tıbbi biyoloji, fizik, energetik mekanik,
matematik ve nano iletişim teknolojisi, teknik bilimler, yeryüzü ve tabiat
bilimleri, bio-matematik, sosyal bilimler dalları ve bunların alt kollları vd.
var.
Dünya Çerkes Bilimler Akademisine bağlı
altı bilimsel merkez var. Bunlar Adıgey, Karaçay-Çerkes cumhuriyetleri
Stavropol ve Krasnodar eyaletleri ile Moskova’da faaliyet gösteriyorlar. Bunun
yanısıra ülke dışında başka ülkelerde de Akademiye bağlı dallar açıyoruz.
İsrailde bulunan Çerkes Kültür Enstitüsü ile Çerkes Tarih enstitüleri iyi
çalışıyorlar. Matematik ve Nano iletişim dalımıza bağlı bilimadamlarımız
arasından bazıları Rusya, Abhazya, Bulgaristan, Kazakistan, ABD, Tacikistan,
Türkiye’de çalışıyorlar. Örneğin, onların 2011 yılında ön ayak olduğu İkinci
uluslarası Rusya-Kazakistan bilimsel sempozyumu ile 9. genç bilimadamları
kongresi düzenlendi. Mesela bunlar için gereken maddi imkanlar ise
Kabardey-Balkar Cumhuriyeti ile Kazakistan Cumhuriyeti hükümetleri, Rusya
Temel Bilimsel Araştırmalar vakfı
tarafından sağlandı.
Bu son yıllarda pek çok iş başardık.
Örneğin, akademimize bağlı Matematik ve nano-iletişim teknolojileri dalımızın
çalışmalarının önemine binaen Rusya bilimler Akademisi Prezidyumunun başkana
sunduğu raporda bu dalımızın çalışmalarıda yer aldı.
Akademisyenlerimizin, bilimadamlarımızın
çalışmaları ‘DÇBA- raporları’ isimli dergimizde yayınlanıyorlar. Akademimizin
Armavirdeki dalı tarafından ‘Eğitim. Bilim. Sanat’ isimli bilimsel dergi
yayınlanıyor.
- Dünya Çerkes Bilimler Akademisi’nin dünya bilimine katkılarından şüphe
duymak mümkün değil. Siz büyüklerin başlattığı
bu yolda aranıza yeni katılan gençler var mı?
- Son yıllarda
akademimizin daha da gençleşiyor olmasından büyük memnuniyet duyuyoruz. Geçtiğimiz son beş yıl içerisinde akademimize
20 genç biliminsanı katıldı. Bunlar arasında fizik-matematik bilimdallarında
çalışan biliminsanları Nefış Viktoriye (Nalçik), Pshu Arsen (Çerkesk), Şıbzıho
Zavur (Moskova), Kale Ruslan (Nalçik), teknik bilimlerde Dr. Şecıhaş’e Yura
(Nalçik), kimya bilimdalında Dr. Borıkoye Timur (Nalçik), tıp bilimdalında Dr.
Huraye Zaire (Nalçik), bioloji bilimdalında Dr. Aşıne Yunıs (Mıyekuape),
Psikoloji Bilimdalında Dr. Avenesova Fatima (Armavir), ekonomi bilimdalında
Turbilin Aleksandr (Krasnodar), Belağı Kandur Lyubov (Ürdün) ve diğerleri yer
alıyor.
Akademimiz dışında ulusumuzun
entelektüellerini bir araya getirecek her hangi başka bir organizasyon yok.
Fizikçi, matematikçi, tarihçi, kimyacı, tıpçı, ve diğer bilimdallarında
çalışanların yalnız kendi branşları ile çözemeyecekleri pek çok konu var. Fakat
tüm bu bilimadamları bir araya geldiklerinde ortak akılları ile Çerkeslerce
öneme haiz konularda daha uzaklara bakma ve sorunlar üzerine yoğunlaşma
yetisine sahip olurlar.
Bilim adamlarımız bilimsel konuların
yanısıra toplumsal sorunlarımız üzerine de aktif olarak durmaktalar. Üstesinden
geldiğimiz işlerde büyüklerimizin, özellikle akademimizin yönetim kurulu
üyelerinin önemli katkıları var. Her birinin ismini anmamız mümkün değil. Bu
yurtseverlerin sayısı çok oluyor. Milli gazetelerimizin sağladığı bu imkanla,
Adıgelerin yaşadıkları cumhuriyetlerin başkanlarına onlara karşı olan
memnuniyetimizi iletmek istiyorum. Onlar her zaman bizleri destekliyorlar,
Dünya Çerkes Bilimler Akademisinin üstesinden geldiği sorunlara kıymet
veriyorlar. Bunun yanısıra bizlere maddi destek olan şahıslar ve kurumlar da
var. Onlar akademimizin önder bilimadamlarına ödüller veriyorlar.
Amaçlarını gerçekleştirerek, görevlerinin
üstesinden gelerek Dünya Çerkes Bilimler Akademisi ilerlemeye devam ediyor. Ben
uzak görüşlüyüm. Dünya Çerkes Bilimler Akademisinin yarınlarının büyük ve güzel
olacağına güvenim sonsuz.
-Teşekkürler,
Adam. Ulusumuzun kalkınmasında Dünya Çerkes Bilimler Akademisinin büyük bir
imkanımız olması hasebiyle başarılı olmasını temenni ediyorum.
JILASE Marit
Adıghe Makh 23-08-2012
Çeviri; AÇUMIJ Hilmi