Katledilen Çerkes Yazar Çevirmen Aşkane İsmail

...Ben İngiliz, Fransız, Amerikan, Japon, İtalyan,
 Alman ve daha benzeri bir şeyin ajanıyım ......  

2012 kutlama ve anmalar açısından oldukça zengindi.

Özellikle Çerkes yazar ve şairlerine yönelik olarak pek çok anma ve kutlama bu yıla denk geldi.

Aşkane Hacıvumarıko İsmail,  kelimelerin gücünün bilincinde olarak, akıp giden zamanla özdeşleştirerek, duyulduklarında insanların düşünmesine vesile olan içinde yaşadığı dönemin şahitliğini yapan, arasında yaşadığı ulusun felsefesini ve yaşamını dile getirenlerden birisiydi.

Aşkane İsmail Krasnogvardeyske Rayonuna bağlı Ademıye köyünde 1912 yılında doğdu.

Babasını erken kaybetti.

Annesi (Beşıko Sülalesinden) Dolethan tanıyanların söylediğine göre çok güzel bir kadındı.

Çocukluğu içsavaş yıllarına denk geldi.

İsmail iyi bir kavrama gücüne ve zekaya aynı zamanda büyük bir isteğede sahipti dolayısıyla okumakta zorluk çekmedi.

Köy okulunda öğrenim gördüğü esnada edebiyata düşkünlüğü başladı.

1927 yılında Krasnodarda bulunan Adıge pedteknikumuna kaydoldu ve okulu iyi derece ile bitirdi.

Öğrenciliği  döneminde ünlü Çerkes yazarları ve entellektüelleri ile tanıştı.

O dönem, okulun müdürlüğüne yürütmekte olan ünlü Adıge şairi Hatko Ahmet, tanınmış eğitimciler Siyuh Seferbıy, Pşıvunetl', Tlebış, Huvaj ve diğerleri tarafından okutuldu.

Birlikte okuduğu öğrenciler arasında Natho Dolethan, Şhakomıde ve diğerleride yer alıyordu.

Pedteknikum sadece okul değil aynı zamanda bir kültür merkeziydi; Edebiyat, müzik, tiyatro ve insani ilişkiler konusunda iyi bir eğitim veriliyordu.

AŞKANE İSMAİL (1912- 1938)

Aşkane İsmail edebiyat alanında ilk eserlerini bu okulda okurken verdi.

1929 yılında derleme eserlerin yer aldığı 'Özgür Çerkes' adlı kitapta ilk öyküsü 'İlyas' yayınlandı.

1934 yılında yayınlanan 'Kalkınmamız' isimli dergide 'Güneş doğuyor' adını taşyan öyküsü yayınlandı.

Tiyatral eserlerde kaleme aldı bunlardan birisi 'Şovcen Mos' isimli piyesidir.

Bu eser Sovyet sisteminin inşası için çalışan ünlü devrimciye yönelikti. 

1930 yılında okulu iyi derece ile bitirdi.

İki yıl kadar çalıştıktan sonra Krasnodarda bulunan Pedegoloji Enstitüsüne kaydolarak orada da okudu.

İsmail o dönemlerde büyük ümitler veren gençler arasındaydı.

Bunun kanıtlarından biriside henüz öğrenciyken Ç'. Pşıvune ve İ. Huvajla birlikte köy ilkokullarında eğitimde kullanılmak üzere hazırlanan 'okuma kitabı'nın yazar kadrosunda yer almasıdır.

İsmail Rusca eserlerden bazılarını da Çerkesceye çevirmişti.

Bunlardan bazıları; A. N. Ostrovskeye ait 'kurtlar ve kuzular' isimli komedi, D. Furmanova ait öykülerden bazıları ve diğer eserlerdi.

Aşkane İsmail Adıgey Yazarlar ve Şairler birliğinin 1936 aralık ayındaki ilk toplantılarına iştirak etti.

O zaman henüz Öğretmen Enstitüsünde öğrenciydi.

Bu etkinlikte büyük yazar Ç'eraşe Tembot'un edebiyatımızdaki yeri ve 'Şambul' isimli romanı hakkında düşündüklerini açık açık dile getirdi.

Aşkane İsmail hikayelerinin ardından uzun öykülerde yazmaya başlamıştı.

Fakat içerisinde yaşadığı dönem politik karışıklıkların en sert olduğu zamanlardandı.

Enstitüyü bitiremeden son sınıfta okurken tutuklandı ve hapse atıldı, orada öldürüldü.

26 yaşındaydı. Sanatının başlangıcında büyük umutlar vaad eden bir yetenekti.

Ulusunun iyiliğini isteyen ulusunu yüceltmeye çalışan bu genç yetenek vakti gelmeden öldü.

Anlatılanlara göre Mıyekuape'de öldürüldü.

Aşkane İsmail kısa bir yaşam sürmüş olmasına rağmen Adıge edebiyatında iyi bir iz bıraktı.

Fakat yaşadığı dönemin fırtınalı ortamı yaşamını ve sanatını adeta buruşturup attı, ortadan kaldırdı.

Eserlerinden geri kalan, elimizde olanların sayısı oldukça az.

Ünlü Edebiyat araştırmacısı Şhalaho Abu'nun bilimsel çalışmaları neticesinde yazarın eserlerinden haberdarız ve elimizde bulunan eserlerine gereken değeri yeniden vermeğe başladık.

Aşkane İsmailin başına gelenler kendisi gibi eğitimli pek çok Çerkesin başına gelenlerle aynı.

Öyle olmasına rağmen yiğit bir duruş sergilemişti. 1996 yılında suçsuz yere cezalandırıldığı açığa çıkartılıp onuru geriye iade edildi.

Ps; Yazıdaki karikatür dönemi yansıttığı düşünülerek çevirmen tarafından  yazıya eklenmiştir. Yazının Çerkescesinde bu karikatür yer almıyor.

MAMIRIKO Nuriyet

Çeviri AÇUMIJ Hilmi  

Kaynak 12 Haziran 2012 Adıghe Makh