Amerikaya Çerkesler nasıl göçettiler

Özgür Devlet

Amerika. Başka bir kıtada bulunan ülke. Bu ülkede farklı milletlerden insanlar yaşıyorlar ama hepsine birlikte amerikalı deniliyor. 

Dünyada nüfus olarak Çin ve Hindistandan sonra üçüncü büyük ülke Amerikada 300 milyon kadar insan yaşıyor. 

Bunların büyük çoğunluğu buraya sonradan göç etmiş insanlar.

1500-lü yıllarda Kristof Kolombun bu kıtayı keşfetmesinin ardından  bu ülkenin yapısı çok defa değişti. 

Asırlarca İngiltere'nin hakimiyeti altındaydı. Bağımsızlığını kazandıktan sonra büyük bir iç savaş yaşadı. 

Beyaz ırkın hakimiyetine karşı siyah ırktan olanlar ayaklandı. Ardından millet ayrımı olmayan Ekonomik özgürlüklere sahip bağımsız Amerika halini aldı. 

İnsanlara büyük özgürlükler sundu ve burada yaşamak isteyen her insanı ülkeye davet etti. Nüfusunu da bu göçmenler sayesinde arttırabildi. 

1900'lü yıllarda 100 milyon kadar olan nüfusuna iki kat daha nüfus ilave edebildi. 

Amerikaya göç edenler arasında Çerkesler de varlar. Bu ülkeye soydaşlarımız gruplar halinde üç ayrı dönemde göç ettiler.

Amerikaya Çerkesler nasıl  göçettiler

Bu uzak ülkeye ilk Çerkes grubunu oluşturan aileler 1923 yılında geldiler. 

Türkiye'den gemiye binip bu ülkeye ulaşanlar toplamda 21 kişiydiler. 

İlk New York'a geldiler. Grubun içerisinde Kırım-Cerıyler, Şeretl'ıkolar, Şıpşılar, Çuyakolar, Natırbıyler vardı. 

Bunlar Bolşevik politikaları desteklemedikleri için Adıge topraklarından 1919 yılında Türkiyeye göç etmiş insanlardı.

Tsemez kenti yakınlarındaki Hatramtıku köyünde doğmuş olan Natırbıy ailesi Kuçuk ve Fatima'nın çabaları ile Çerkesler bu ülkeye göç etmişlerdi. 

Natırbıy Fatima hanım İstanbulda bir yardım Komitesi kurmuştu. Çerkes ailelere yardım ediyorlardı. 

Açtıkları Çerkes Evine kıymetli konuklarda geliyordu. 

Bu konuklar arasında ABD Türkiye elçisi Bristol'da vardı. Bristol kendisine gösterilen Çerkes adetleri karşısında saygı duyarak Çerkes aileleri Amerikada yaşamaları için davet etti.

İlk yıllarda Çerkes grubu oldukça zorluk çekti. 

Fakat Natırbıy Fatima hanım burada da aktif olarak çalıştı.  

Çerkes giysilerindeki motiflerin yer aldığı elbiseler dikmeye başladı. Bu terzihane New York'ta kısa sürede ünlendi, bayanların sevdiği bir yer oldu. 

Erkekler de yapacak bir şey buldular. Bir süvari okulu açtılar. 

Bu süvari okulu belgelere göre onlarca yıl New Yorkta faaliyet gösterdi. Örneğin ABD Başkanı John Kenedy'nin eşi Jacklin Kenedy'nin Çerkes Süvari Okulunda biniciliği öğrendiği de bu belgeler arsında yer alıyor.

Bu Çerkes grubunun ülkeye adaptasyonu süreci aşıldıktan sonra ikinci Çerkes grubu da 1950'li yıllarda ABD'ye geldi. 

Bu dönemde ikinci dünya savaşından çıkan insanlar yaşamı yeniden kurmaya çalışıyorlardı. Pek çok ülkede ekonomik yaşam zor durumdaydı. 

Sovyetler Birliğinde de ikinci Dünya Savaşının ardından Kominizmi pekiştirme çabaları vardı. 

Buna engel olacak herkesi hapse atıyor Sibiryaya sürüyorlardı. 

Bu, boş, soğuk topraklara gitmeyi kabul etmeyenleri ise öldürüyorlardı. 

Böylesi yaşamı sürdüyemeyecek olanlar arasında pek çok kişi ise Amerikaya gidiyordu.

İkinci Dünya savaşı sürecinde ABD'ye gidenler arasında Natho Kadir'de vardı. 

Gazeteci,  yazar, sanat hamisi. New York merkezinde yaşıyor. Evi bu kentin ünlü caddelerinden Medison Avenu üzerinde. 

Kadir Amerikadaki Çerkeslerin ilk nasıl geldiklerini, ilk adımlarını, işe başlamalarını,ilk açtıkları Xasenin, ABD Adıgelerin tarihini çok iyi biliyor.

Natho Kadir

Natho Kadir; İkinci Adıge grubu Amerikaya geldiğinde onları karşılayacak yardım edecek insanlar bulabildiler. Daha önce gelen Çerkes aileler durumlarını düzeltmiş olarak burada yaşıyorlardı. İkinci grup New york yakınlarında bulunan New Jersey'e yerleşti. New Jerseyin semtlerinden Weyn, Prospekt Parka, Heldon, Notewo, Elizabet vb. günümüzde Amerikada yaşayan Çerkeslerin yoğun yaşadıkları yerler. 

Bejuy Nihad, New Jersey Adıge Yardımlaşma Derneği Başkanı; Günümüzde New Jersey'de 6 000'den fazla Adıge yaşıyor. Çoğu Xasenin yakınlarında yaşıyorlar. Evlerimizin bu şekilde xaseye yakın olmasının çok faydasını görüyoruz. Telefonla aradığımızda yarım saat içerisinde birkaç bin kişi buraya toplayabiliyoruz.

New Jersey Adıge Yardımlaşma Derneği Başkanı buraya göç eden üçüncü grup Çerkeslerden. Nihat Kafkas savaşları sonunda zorunlu olarak güney ülkelerine göç etmek zorunda kalan  Çerkeslerin torunu. 

Suriyede doğdu. 1970 yılında Amerikaya geldi. Yahudi Arap savaşı neticesinde Suriyeyi terk etti. Atalarının vatanlarını savaş sebebiyle terk etmek zorunda kaldıkları gibi buraya gelen üçüncü grupta o şekilde yaşadıkları Golan'ı terk etmek zorunda kaldılar. 

Günümüzde okyanus ötesi Çerkes diasporasını oluşturan en büyük kitle Bejuy Nihad gibi doğudan gelenler. 

İlk gelenler sonradan gelenlere yardım ede ede burada kök salmaya başladılar. Dili öğrendiler, öğrenim gördüler, yeni aileler kurdular.

Hağur Marıvan (New Jersey - Weyn'de yaşıyor); 'New Jersey'de yaşayan bütün Adıgeler bizi karşılamaya havaalanına gelmişlerdi. Biz bir grup halinde Suriyeden Amerikaya gelmiştik. Burada, daha önce kafkasyadan çıkıp gelmiş soydaşlarımızın büyük yardımlarını gördük. Eğer onlar olmasaydı buradaki ilk yıllarımızda çok zorluk çekerdik'

Suriye ile İsrail arasında zaman zaman savaşlar oldu. 1967 yılında savaştıklarında İsrail altı gün içerisinde Golan tepelerini ele geçirdi. 

Bu tepelerde buluna 12 Çerkes köyünün yaşayanları zor duruma düştüler. Soydaşımız 20 bin kişin malı-mülkü  İsrail'de kaldı. 

Zorunlu askerlik ile Çerkesler Suriye tarafında savaştılar. Karşında savaştıkları ülkenin ele geçirdiği topraklarda kalamayacaklarını biliyorlardı. 

Savaşın ardından ilk olarak atalarının çıktığı vatanlarına  dönmek için Sovyetler Birliğine müracaat ettiler. Fakat bu müracaatları karşılıksız kaldı. Ülkemiz sınırlarını onlara açmadı.

Çundıj Mustafa (New Jersey - Heldon'da yaşıyor);  Golanı kaybettiğimiz günlerde vatanımızın kapıları bu gün açıldığı gibi açılmış olsaydı, önümüze on tane Amerika konulmuş olsa bile buraya göç etmezdik. İşte bizim kadersizliğimizin getirdiği tek şey bu.'

Golan'da yaşayan Adıgeler kendilerine el uzatan Amerika'ya göç ettiler. 

Göç ettikleri gibi de İsrail köylerini yerle bir etti. 

Ya geri dönerlerse diye evlerini yıktı. 

Vatanlarına dönmek istediklerinde kendilerine Sovyetler Birliği yardımcı olmamasına rağmen Amerikada Rusyadan göç etmiş göçmenlere ait Tolstoy vakfının yardım etmiş olmasıda enteresandır.

Bu yabancı ülkede barınak ve iş bulmalarında bu vakfın yardımlarını gördüler.

Çesebıy Asker (New Jersey - Heldon'da yaşıyor);  'Çerkeslerin Suriyeden böyle grup halinde çıkıp geleceklerini bize ilk Tolstoy vakfı bildirdi. 

Xasemizin yardımlaşma fonuna giren mülkü o zaman gelen Çerkeslere ayırdık. İş bulmalarında ev kiralamalarında yardımcı olduk.' 

Amerikaya göç eden bu üçüncü Çerkes grubu da New Jersey'e yerleşti, işyerleri ise genelde Paterson'da.

T'EŞU Svetlana

Adıge Cumhuriyeti Onursal Gazetecisi

Çeviri AÇUMIJ Hilmi

Kaynak  27 Haziran 2012 Adighe Makh