Мэзаем шыр шыкIэкIэ къеорэп
Шапсыгъэхэр зыбгъукIэ,
Къекуох мадж хъужьын шъуеужьыр!
Бжъэдыгъухэр мыдрабгъукIэ
Къекуох хьа марджэ шъуеужьыр!
Жэм жьыр дизыбз,
Огур нэфылъэм ишэплъ
Тинасыпи,
ЦIыкIум ышъхьагъ,
Къэцгъонэ Iэшъын
Быу макъэ щэIукIы…
ЦIыкIур цIыкIугъэп ау,
ИцIыкIугъом, бэрэ «цIыкIу-цIыкIоу»
КъыIуагъэм къыхэкIэу,
ЦIыкIу-цIыкIоу
ЫцIэ ЦIыкIоу къытенэгъагъ.
Жьы хъырзэ еуагъэм фэдэу
ПаIор зыдэкIуагъэр
ЫмышIэу,
Къэцгъонэ быу макъэми
Зэпигъэугъ.
Ишыпэ ошIэ-дэмышIэу
Сэмэгубгъум фегъэзэм,
ЫтхыцIэ шыкIэ къеуагъэм фэдэу
Уз тхъагъо гохьым зэлъищтэм,
Ынэхэр ыупIыцIыгъэн фай.
ПкIыхьапIэм зэрэхэтыр
ЫшIэзэ,
«А цIыкIу уцIыфа о?
ПэкъарыцIэ хьам фаусы,
Шым пэкарыцIэ фауса?»
КъыраIуагъэр ыгу къекIы…
Шы сэкум телъ ышхьэ
КъымыIэтэу,
«Хьаблэм фэгъаз,
Сипэкъар»
Ыжэ къыдедзы….
Щэджагъо тыгъэстыр
Шы лъэмакъи,
Шапсыгъэ, Бжъэдыгъу,
Абдзахэ куо-хьауи,
КъэIурэп.
ЦIыкIум, ышхьэ онтэгъу
ЕрагъэкIэ къеIэты, зеплъахьы,
ЗэкIэ кIым-сым, гу кIодыгъу...
Пыидзэри адыгадзэри кIодыгъ.
Тхьам ешI, мафэу кIуагъэр
Мэфэ тхьапщ зэрэ IэкIэкIодыгъэр..
Онэгум зыкъеIэтызэ
Лъакъохэр шIоIофыгъэп...
ЕшIэ, паIор шъхьэм телъыгъэп.
ЫIэ ышъхьэ къуим щефэм,
ТхьакIумэнэIусыр
Къэцгъонэ быу макъэм
Еудэгу…
ЫIэ ытхьакIумэ ыгъотырэп.
«Тыу алаусын
Джы орэд кысфаусын
(Куй цIыкIуми ытхьакIумэ паупкIым
Ышыпэ хьаблэм фигъэзагъ).»
АIон….
Лъакъохэр шIоIофыгъэп,
Ау, пымытыжьхэм фэдагъ.
ЫIэ ытхыцIэ ыгъэкIом,
Цые кIыбым тет гъонэм
Iэхъуамбэ гурытыр дефэ.
«Iыхьь»
Джары шъыу!
Лъакъохэми псэ апытэп еIожьы.
Мэзаем шыр шыкIэкIэ къеорэп
ТхыцIэм еуагъэр пыищэ
«Шыкур» еIожьы,
КIэгъожьы;
«Тыу алаусын
Джы орэд кысфаусын
(Къуй цIыкIуми ытхьакIумэ паупкIым
Ышыпэ хьаблэм фигъэзагъ,
Къуй цIыкIури цIыкIу-цIыкIоу
КIэтхъужьын зеIом
ЫкIыб пыищэ тефагъ)»
КысаIон гущ еIо.
Шъхьэр Iыгъыжьышъурэп
Шы сэкум екIу..
«Лаилахьэ илалахь»
ЕIо…
Къызбэчым ымакъэ зэхехы;
«ЦIыкIу тэ укIорэ,
Мо къаплъэба,
НекIо джэнэтым кыздакIо.»
ЦIыкIум ыIэхэр етIупщы,
«Джары тыгъужъыкъоми
Ыпсэ хэкIыгъэн фай»
ЕIо..
Ыгу рэхьатыжьы.
АЦУМЫЖЪ Хьилым.
______________________
ÇERKESİN ÖLÜMÜ….
Şubatta at kuyruğu ile vurmaz,
Şapsığlar bir taraftan,
Bağırıyorlar, mac hujın füeywjır!
Bjeduğlar diğer taraftan
Bağırıyorlar ha marce füeywjır!
Ağız(lar) hava ile dolu,
Gök şafak pembesi
Nasibimiz iyi
Şubatta at kuyruğu ile vurmaz.
Tsık’unun başının üstünde,
Eşşek arısı oğulu
Bıwu sesi duyuluyor…
Ts’ık’u, Ts’ık’u değildi ama,
Küçüklüğünde, çokca «ts’ık’u-ts’ık’ow»
Dediği için,
Ts’ık’u-ts’ık’ow
Adı Ts’ık’u şekline dönüştü.
Rüzgar hortum kesilip vurmuş gibi
Kalpağın nereye gittiğini
Bilmeden,
Eşşek arısı (kovanı) uğultusu
Dindi.
Atının önünü aniden
Sol yana çevirdiğinde,
Sırtını at kuyruğu vurmuşcasına
Hoş bir sızı kapladığında,
Gözleri kapanmış olmalı.
Rüyada olduğunun
Farkındayken,
«A be Ts’ık’u sen nasıl insansın?
Pekar adını köpeğe takarlar,
Hiç ata Pekar adı takılır mı?»
Dediklerini hatırlıyor…
Atın yelesindeki başını
Kaldırmadan,
«Köye dön,
Pekarım»
Ağzından dökülüyor….
Öğlen güneşi sıcağı
At ayak sesi,
Şapsığ, Bjeduğ,
Abdzah kuwo-hawuı,
Duyulmuyor.
Ts’ık’unın başı ağır,
Zorlukla kaldırıyor, bakınıyor,
Her şey- her taraf çım-sım, gu k’odığu...
Düşman ordusu da Çerkes ordusu da kayıp.
Allah bilir, geçen günleri,
Kaç gün elinden kaçıp gitti ki..
Eğerde doğruluyor,
Ayaklarının önemi yoktu...
Biliyordu, Kalpak başta değildi artık.
Elini kel başına sürdüğünde,
Kulak zarını
Eşşek arısı uğultusu
Sağır ediyor…
Eli kulağını bulamıyor.
«Vay canına
Şimdi bana türkü yakarlar
(Kuy tsıkunun kulağını kestiklerinde
Atının önünü köye çevirdi).»
Derler….
Ayakları önemli değildi,
Ama sanki yerlerinde değil gibiydiler.
Elini sırtına götürdüğünde,
Çerkeskanın arkasındaki deliğe
Orta parmağı düşüyor.
«Ahhhh»
İşte öyle canım!
Ayaklarda da can kalmamış diyor.
Şubatta at kuyruğu ile vurmaz,
Sırta vuran düşman kurşunu
«Şükür» diyor,
Cayıyor;
«Vay canına
Şimdi bana türkü yakarlar
(Kuy tsıkunun kulağını kestiklerinde
Atının önünü köye çevirdi
Kuy Tsıkuda tsıku-tsıkow
Kaçayım dediğinde
Ardına düşman kurşunu düştü).»
Derler, eyvah, eyvah.
Başına mukayyet olamıyor
(Başı) atın yelesine varıyor..
«Lailahe İllallah»
Diyor…
Kızbeçin sesini duyuyor;
«Nereye gidiyorsun Ts’ık’u,
Bu yana baksana,
Haydi, benimle cennete gel.»
Ts’ık’u ellerini salıyor,
«Carı, Tığujıkonun da
Canı çıkmış olmalı»
Diyor..
Gönlü rahata eriyor.
AÇUMIJ Hilmi