ÇERKES YAZINININ ÖNCÜLERİ

Çerkesce ve Alfabe bayramı kutlamaları çerçevesinde mart ayı içerisinde cumhuriyetimizde  pek çok etkinlik gerçekleştirildi. Bu program dahilinde 28 mart tarihinde Milli Kütüphanede bir toplantı düzenlendi. Bu toplantı Çerkescenin bilimsel olarak incelenmesi konusunda öncülük yapan dilbilimci Aşhemafe Davutun 115. , Adıge ülkesinde cahilliğin ortadan kalması, eğitimin yayılması için yol açıcı, öncü Sihu Seferbıy’ın 125. doğum yıldönümleri anısına yapıldı.

Ulusal Bayramın kutlamalarına Çerkes entellektülleri,  Adıge Cumhuriyeti Sosyal Bilimler Enstitüsü (ACSBE) bilimadamları, Adıge Devlet Üniversitesi Andırhuaye Huseyn Koleji öğretmenleri ve öğrenciler katıldılar.

Ulusal Bayram kutlamasını organize eden Milli Kütüphane çalışanı Kuşmez Aminet etkinliği sıcak sözlerle açtı. Konuşmasında  dilini, tarihini, kültürünü bilmenin büyük bir nasip olduğunu belirtti. Ardından etkinliği yönetecek olan Adıge Devlet Üniveristesi Milli Fakülte Adıge Filolojisi Bölüm Başkanı Haçemiz Mire Nuhuphu’ye söz verdi.  O da Çerkes dili ve alfabesi gününün kutlanıyor olmasının büyük bir adım olduğunu belirtti.

Açılışta milli fakülte öğrencilerinden Şarık Marine, Beretere Hamite ait ‘Anadilim’ isimli şiiri okudu.  

Etkinliğin en önemli sunumunu ise filoloji bilimdalında kandidat Haçemize Mire Andzavurıphu, Aşhamafe Davutun yaşam öyküsü ve eserlerini konu alan ‘Dilbiliminde yol açıcı’ isimli raporu ile yaptı.

Rusya Federasyonu ve Adıgey Cumhuriyeti bilim dalında onursal çalışanı, ACSBE dilbilimi bölümü başkanı Ğış Nuh ‘Çerkesce öğrenimi ve geliştirilmesi konusuna Sihu Seferbıy ve Aşhamafe Davut’un katkıları’ isimli raporu sundu. Nuh sözlerinde Aşhamafe Davut ile Sihu Seferbıy’ın Çerkes milleti huzurunda  büyük çalışmaları olduğunu özellikle Sihu Seferbıy’ın eserlerinin günümüzde de aydınlatıcı olduğunu ve her iki bilim adamının çerkesler için yaptıkları çalışmalar kadar çalışma günümüze kadar kimsenin yapmadığını belirtti.

Adıge Cumhuriyeti Sosyal Bilimler Araştırma Enstitüsü çalışanlarından Hasane Kutas ‘Sihu Seferbıy ile Hıdzetl’ İbrahimin hazırladığı alfabe’ isimli çalışmasını okudu.

Bayram etkinliğine Adıgey Cumhuriyeti Kültür Bakanı Çemışo Ğazıy’de katıldı.

Ğazıy’ın konuşmasında üzerine düşe düşe belirttiği şey ise öğrenciliği döneminde bu kadar aydın olan Sihu Seferbıy ile alakalı hiç bir bilginin eğitim programında yer almadığıydı. Adıge pedagoji enstitüsü filoloji fakültesinde okurken Sihu Seferbıy’e ait basılmamış elyazılarını bulduklarını ve okuduklarını anlattı. Bunları okuduğunda Sihu Seferbıy’ın aydın ve yiğit, milli konulara son derece hassas olduğunu ilk o zaman anladığını söyledi. Tüm zorluklara karşı durarak ulusu için çalıştığını, Sihu ve Aşhamafe’nin yaşadıkları çağda pek çok şeyin üstesinden geldiklerini öncülerden olduklarını ve yaptıkları iyiliklerin uutulmaz olduğunu belirtti.

Meşfeş’u Necdet, Sihu ve Aşhamafe ile alakalı bu etkinlikte duyduklarının yüreğini heyacanlandırdığını kendi adına onlarla daha çok ilgileneceğini söyledi. Günümüzde tüm imkanlara sahip bir şekilde yetişen gençlerimize bu büyük insanların isimlerinin, başarılarının anlatılmasını doğru bulduğunu belirtti.

Sihu Seferbıy’ın akrabalarından, Adıge Cumhuriyet Hastahanesi Cerrah Doktoru Sihu Yevgeni’de etkinliğe katılanlar arasındaydı. Dedesinin kardeşi olan Sihu Seferbıy’ın yaşam öyküsü, çalışmaları ve karşılaştığı zorluklar karşısında yılmadan milleti için  çalıştığını bildiğini ve bundan onurlandığını, böylesi bir etkinliği düzenleyenlere teşekkür ettiğini söyledi.

Adıgey Cumhuriyeti Sosyal Bilimler Araştırma Enstitüsü Başkanı Bırsır Batırbıy, Çerkes dili ve Alfabesi bayramı çerçevesinde bu kadar insanın toplanmış olmasının yerinde olduğunu söyledi. Bu konuda başkanlığını yürüttüğü enstitü ve Milli Kütüphanenin birlikte çok iş yaptığını belirtti. Günümüzde Çerkes ulusunun pek çok kazanımı olduğunu, Çerkescenin Yüksek ve orta öğretimde eğitim imkanlarının olmasının, kitaplar, gazeteler, dergiler çıkıyor olmasının sevindirici olduğunu söyledi.

Bırsır ‘-Sihu ve Aşhamafenin özlemini duydukları şeylere biz bu gün sahibiz. Çarlık döneminde Sihu çok zorluk çekti. 25 yıl kadar hapis yattı. Fakat Sihu hiç bir zaman ulusuna da ulusal gelenek-göreneklerinede yüz çevirmedi. İlginç bir insandı, her zaman daha iyi günler olacağı umudunu taşıyordu.

Aşhamafe Davut geniş bir bilimsel birikime sahipti ve bu birikimi kullanıyordu. Bunda ünlü Rus bilimadamı Yakovlev ile birlikte çalışmasınında etkisi var. Fakat Davut bu konuda yeterli derecede çabalamasaydı Adıgabze dilbiliminde bu kadar ilerleme kaydedemezdik. Aşhamafenin Adıge Fonolojisi ve dilin incelenmesinde gösterdiği çalışmalara paha biçilemez.  Onları güzel bir şekilde andığımız için memnunum. Günümüzde de bu konuda aydınlarımız varlar ve onlarıda güzel anıyoruz.

Sihu Seferbıy ve Aşhamafe Davut Adıge Dilbiliminin ilk öncüleri. İyilik yok olmaz, her zaman onu işleyenin önüne bir şekilde çıkar. Bu etkinlikle Adıge Dilbilimin öncülerini ulusunda unutmadığını gösterdik.

Etkinliği bilimadamı Yediç Batıray içten sözlerinin yanısıra Milli kütüphane müdürü Kık Bele’ye  ‘Haritalarda Çerkesya’ isimli kitabını vererek zenginleştirdi.

Böylesi anlamlı etkinlikler yavaş yavaş ulusal tarihimizin sayfalarındaki yerlerini alıyorlar. Toplantı güzel Çerkes şarkıları ile sona erdi.

MAMIRIKO Nuriyet

Çeviri; AÇUMIJ Hilmi

Adıghe Makh 05-04-2012