Bilimadamı, arkeolog –paleolitoved Avutle Pşımaf Voleğey oğlu ağer yaşasaydı 85
yaşında olacaktı. Adıgey Cumhuriyeti Sosyal Bilimler Araştırma Enstitüsü
tarafından onun adına bir yuvarlak masa toplantısı yapıldı.
Açılış konuşmasını Sosyal Bilimler Araştırma Enstitüsü Başkan
yardımcısı, Tarih bilimdalında Doktor Peneşu Asker yaptı. Aramızda bulunmayan
bilimadamına kıymet vereerek çalışmalarından vakit ayırıp bu toplantıya işterak
edenlere teşekkür etti.
İnsanın taşıdığı ismin
belirli bir anlamı olmasının önemli olduğu şüphe götürmez. Avutle Pşımaf
babasının umduğu gibi köyce de milletcede övülen çığır-yol açıcı birisi oldu.
Arkeoloji bilimdalında
kandidat levupeç’e Nurbıy ‘Adıge Arkeolojisi öncüsü- yola açıcısı’ başlığındaki
sunumu ile Avutle Pşımaf’ın yaşamı ve bilim alanındaki başarılarını anlattı.
Avutle 1946 yılında orta
öğrenimini tamamlayınca Krasnodarda da ünüversiteye, Eğitim fakültesi Tarih
bölümüne kayıt olur. Üniveristeyi bitirdikten sonra on yıl tarih
öğretmenliği ve bu dönemde okul
müdürlüğü de yapar.
1957 yılında Tiflis
Üniversitesinde mastır çğrenimi gördükten sonra Adıge Araştırma Enstitüsünde
işe başlar ve hayatının sonuna kadar buarada çalışır.
Bilimadamlarının yazdığı
eserleri değerlendirirken kendisi de tarihid değeri olan eerlerin aranması
bulunması için çalışır bu konularda eserler verirdi.
Arkeolojiye ise yürekten
bağlıydı. Eski çağlara Paleolit dçneminde yaşayan insanlara ait nesneleri
bulmak için mağarlarda, dağlık bölgelerde kazılar araştırmalar yapıyordu.
Arkeolojik araştırma gezilerinde işini severek yapması ve zorluklar karşısında
yılmadan işi sonuçlandırmak için kararli oluşu ile zorluklarla da
karşılaşıyordu, kazı yapılan mağarlarda gece-gündüz bulunuyor orlarda uyuyordu.
Böylesi ortamlarda eski çağ insanlarının yaşadığı döneme düştüğünü rüyalarında
görüyordu. Kazı esnasında bir nesnenin ucu gözüktüğünde fırçayla eserin
zedelenmemesi için dikkat sarfederek çalışıyordu. Paleolit dönemine ait bulduğu
eserler hakkında yazılar yazıyor onların resimlerini çiziyordu.
Dünya bilim çevrelerinde
Avutle Pşımafin katkıları ile paleolit döneminde yaşayan insanlarla alakalı
bilgiler arasına Çerkesce söylenişlerde girdi. Bunlar arasında Kurcıps, Labe, Farz,
Hacehu, Pşız, Pşış, Psekups nehirleri ve Vune-bat, Berekaye, Seteneye
mağaralarıdır.
Avutle Pşımaf’ın bilimsel
eserleri, dergi ve kitaplarda çıktılar; «Uruşten taşı yazıtı (1966)», «
Mıyekupe Tabletinin kaç yaşında olduğu sorunu (1966)», «Adıgelerin Ulusal
Uzunluk ölçüleri (1968)», «Meot ve Meotida kelimelerinin anlamına dair (1969)»,
«Adıgeyli sosyalist ulusun oluşumu sorunu üzerine (1971)» ve diğerleri.
Avutle tarafından Gupse
deresi kenarında Seteneye Mağarasında bulunan Mağara dönemi insanı cro-magnon’a
ait kemikler, paleolit devirde kullanılan taştan ve kemiklerden yapılmış
aletler Moskova ve Senpetersburg müzelerinde sergileniyor.
Yuvarlak masa
toplantısına katılanlara Avutle Pşımaf’ın yazdığı kitapların ve bulduğu
buluntulardan bazıları gösterildi. Ulusal Müze Müdürü Cıgune Fatmet müzede bu
eserlerin daha ayrıntılı sergilendiğini ve ziyarete açık olduğunu belirtti.
Bilimadamları Levpeç’e
Nurbıy ve Tevu Aslan Arkeolog Avutle Pşımafle birlikte çalışırken onun
bilgilerinden ve düşüncelerinden nasıl faydlandıklarını toplantı
katılımcılarına aktardılar.
Avutle Pşımaf bilim ve
insanlar adına, ardından güzel anılmasına vesile olacak çok iş başardı. Onu
unutmamalıyız.
Harehu Murat
Çeviri; AÇUMIJ Hilmi
Adıghe Makh 17-03-2012