‘Şair doğdu, Şair yaşadı’
Perenıko Murat Adıge Edebiyatının
güçlenmesinde büyük katkıları olmuş bir yazarımızdı. Perenıko Murat
edebiyatımızda şiir dalında önemli bir yer tutuyor. Zorlu ve ilginç bir yaşama
sahipti. Başına gelenler ve onların verdiği tecrübeyi sanatınada işledi
yansıtabildi. Perenıko Murat’ın eserleri (17 yaşından) 1929 yılından itibaren
yayınlanmaya başladı.
Adıge yazın diline ‘Ramazan ayı’ isimli şiiriyle poem
türünü yerleştiren yazardır. Yeni sovyet yönetiminin oturmaya başladığı
yıllardı. Bu eserinde insan ile din, sömürücüler ve kitlelerin ilişkilerini
dile getirmişti. Edebiyatımızda bu poeme büyük önem verildi. Perenıko Murat bu
eserinden sonra pek çok kitap yayınladı; ‘Dikkat’, ‘Şiir ve poemler’, ‘ Nasibi iyi olanların
şarkısı’, ‘ Barış sabahı’, ‘ Hayırlı olsun (Сыхьатымаф)’, ‘Yolağızları’ ve
diğerleri.
P. Murat’ın Çocuklara yönelik eserleri de
var; ‘Minik Kahraman’, ‘Rıu Sıbeş’ ve
fabllar.
Başka yazarlarla birlikte kaleme aldığı
çeviri eserleride var; A. Nekrasov’a ait ‘Rusya da yaşam kime güzeldir?’ isimli
poem, B. Polevoy’a ait ‘Gerçek insana dair uzun öykü’, K. Çukovske’ye ait
‘Doktor Ayağrıyor (Doktor Aybolit)’ vd.
Perenıko Murat’ın eserlerinden alınan
parçalar eğitim programlarına da alınmış durumlar farklı sınıflarda
okutuluyorlar.
Eserlerinde didaktik öğelere sıkça
rastlanıyor, eğitim öğretim açısından bu yüzden öneme haizler. Perenıko Murat kırk yıl adıge edbiyatı
içerisindeydi, büyük sanatsal yapıtlar sundu. Şiirlerinde ana sevgisi, yurt,
insanlar ve anavatanına olan aşkını dile getirdi. İkinci dünya savaşı
başladığında gönüllü olarak orduya katıldı kahramanca savaştı, bunu kazandığı
madalyalar da kanıtlıyor. Geriye sağ olarak döndü sevdiği yazarlığa yeniden
başladı. Fakat 1970 yılında henüz 58 yaşındayken geçirdiği bir trafik kazasında
vefat etti.
Çerkes Edebiyatına büyük katkıları olan
ünlü şair Perenıko Murat 5 Mayıs 2012 tarihinde eğer yaşıyor olsaydı 100 yaşına
girmiş olacaktı. Ulusun yetiştirdi bu büyük şahsiyet, yaptıkları ile sanatı ile
insanlarca memnuniyet içerisinde okullarda,
çocuk yuvalarında kütüphanelerde anılıyor.
Milli Kütüphanede de ‘Şair doğdu, şair
yaşadı’ isimli bir edebiyat toplantısı ile anıldı. Etkinliğe Perenıko Murat’ın
sanatı üzerine çalışan bilimadamlarından bazıları, yazarlar, köylüleri,
Mıyekuape’de yaşayan Pçıhatlıkuayeliler, akrabaları, oğlu Yure ve vefat etmiş
olan büyük oğlunun eşi Perenıko Kutas, kuzeni Şamset ve Perenıko sülalesi
mensupları, Adıge Devlet üniversitesi ve Adıge Öğretmen Koleji öğrencileri,
okurlar, kütüphane çalışanları ve gazeteciler katıldılar.
Etkinliğin giriş konuşmasını Bilimadamı
Mamıy Ruslan yaptı. Mamıy Ruslan, Perenıko Murat’ın eserlerini küçükken köy
okulunda okuduklarını yazarın kendisini görmeden eserlerinden onu
tanıdıklarını, ardından Mıyekuape’ye yerleştiklerinde aynı apartmanda
oturduklarını, Muratın insancıl yönlerini ve yazım stili ile poem, şarkı
sözleri ve eserleri ile Adıge Edebiyatını zenginleştirdiğine değindi. ‘Çobanın
Şarkısı’ isimli şiirinin şiirsel olarak zirveye ulaşan adeta iyi bir ressam
gibi halktan Adıge insanın yaşamını gözler önüne serdiğini ve onu çevreleyen
doğanın güzelliğini güçlü kelimelerle yazdığı satırlarda görebiliyor, her
okuduğunuzda bu yönlerden bir başkasını daha kavradığınızı belirtti. Eğer
yaşasaydı günümüzde yüz yaşında olacak şairin edebiyatımızda yer aldığı kırk
yıllık dilimdeki katkıları göz önüne alındığında yaşasaydı yapabileceklerini
tahayyül etmek te mümkün.
Adıgey Cumhuriyeti ulusal yazarı Koşbaye
Pşımaf memnuniyetle sohbeti ilerletti. Perenıko Murat’ın eşi Katya’nın
(Haçetsıku İsmail’in kızıydı) köylerinden olduğu için Perenıko Ademıye’ye
geldikçe onu gördüğünü, o zamanlarda insanların eğitimli kişilere özel önem
verdiklerini belirtti. Daha sonraları Adıge Mak gazetesinde çalışmaya
başladığında Perenıko Muratın stilini, sanatını daha da kavradığını söyledi.
Ayrıca eğer Perenıko Murat ‘Anamız’ ve
‘Çobanın şarkısı’ haricinde başka hiç bir şey yazmamış bile olsa bu iki
şiiriyle büyük şairler arasında anılmayı hakedeceğini belirtti. Perenıko’nun
aynı zamanda insan olarakta iyi birisi olduğunu kibirlenmediğini çeşitli
örneklerle anlattı.
Yazar Peneşu Hazret’te toplantı
katılımcılarına Perenıko Murat’ın yazdıkları ile gönüllerde yer bulduğunu
belirterek onunla alakalı hatıralarından bahsetti. Hazretin de amcası Perenıko,
Ç’eraşe ve Kestane’nin oturduğu apartmanda Partiye mensup olduğu için
oturduğunu, komşuluk yaptıklarını belirtti. Hazrette o dönem pedagoloji
Enstitüsünde öğrenim görürken amcasının evinde kaldığını dolayısıyla
onlarla ilişkişkisi olduğunu anlattı. Bu
komşu ve arkadaşların birlikte balık tutmaya gittiklerini, aralarında çok tatlı
şakalar yaptıklarını, iyi bir dostluk geliştirdiklerini dürüst ve dostane
ilişkilerini hiç unutmadığını belirtti.
Toplantıda Perenıko Murat’ın Kızkardeşinin
kızı Şamsette bir konuşma yaptı. Şamset ailesi ile Askalaye’de yaşıyor,
buradaki okulda Rus dili edebiyatı ve ayrıca Adıge dili edebiyatı öğretmenliği
yaptı, günümüzde ise emekli.
Şamset konuşmaya başladığında Perenıko
Murat’ın yaşamı ve sanatı hakkında derin bilgiye sahip olduğu hemen belli oldu.
Ayrıca Şamset ‘Çobanın şarkısı’ (bestesi Thabısım Wumar’a ait) ve ‘Hayır -
Хъяр’ isimli şiirlerini ezbere güzel ve akıcı bir ses tonuyla hiç takılmadan
okudu. Murat’ın Çerkesceyi çok iyi bildiğini ve dile hakim olduğunu değerli pek
çok Çerkesce kelimeyi eserlerinde nasıl kullandığını örnekleyerek açıkladı.
Savaştan kendisi sağ salim geri dönmesine rağmen evli ve ailesi bulunan
kardeşinin savaştan geri dönemeyişi üzerine çok üzüldüğünü, bunu hatırladıkça
kederlendiğini belirtti. Ayrıca Perenıko’nun pek çok dostu olduğunu,
akrabalarını da hiç bir zaman ihmal etmediğini dile getirdi. Bunun yanısıra
toplantı organizatörleri ve katılımcılara böylesi bir etkinliğe kendisinide
davet ettiklerinden dolayı duyduğu minnettarlığı da dile getirdi.
Etkinlik esnasında Adıge Cumhuriyeti Kukla
Tiyatrosu da, yazarın ‘Rıu Sıbeş’ isimli eserini sahnelediler.
Perenıko Murat anısına yapılan etkinliğin
katılımcıları Sülale adına Perenıko
Ruslan’a teşekkür ettiler.
Bu yaşanılası güzel dünyamıza insanoğlunun
gelişi iyilik-güzellik içerisinde ardından anılan bir iz bırakmak üzerinedir.
Bu konuda Perenıko Murat için söylenebilecek tek şey ise ‘şair doğdu, şair
öldü’ demekten ibaret. Kendisinin doya doya yaşayamadığı yaşamı eserleri ile,
kitapları ile bizlere bıraktı.
MAMIRIKO Nuriyet
Çeviri; AÇUMIJ Hilmi
Adıghe
Makh 05-06-2012