2000 yılından itibaren her yıl Şubat
ayının 21’i uluslarası anadil günü olarak kutlanmakta. Bilimadamlarının
belirttiğin göre dünya üzerinde 6000 kadar dil var. Ayrıca yine
bilimadamlarının belirttiğine göre bu altıbin dilin yarısı kaybolma tehlikesi
ile karşı karşıya. Böyle kaybolma tehlikesi ile karşı karşıya kalan dillerin
kaydedildiği ‘Kırmızı Kitap’ta bizim dilimiz çerkesce de yer alıyor. Bu yüzden
adıge ailelerinin üzerine düşen en büyük görevlerden birisinin çocuklarına
anadillerini öğretmek olduğunu düşünüyorum. Ailenin çocuğa anadil olarak
çerkesceyi öğretmesi, ona anadilde masallar, bilmeceler tekerlemeler, oyunlar
öğretmesi gerekiyor.
Bunların her biri zamanında çocuğa sevdirilirse o da
anadilini daha iyi öğrenir ona kıymet verir. Bütün bunların başlayacağı yer ise
ailedir. Pek çok kişiden duyuyoruz çocuğu çok ufakken kreşe verdikte çerkesce
konuşamaz oldu. Peki bu kimin suçu? Çocuklarını çok ufak yaşta kreşe vermeleri
mi yoksa kendilerinin çocukla Rusça konuşmaları mı? Bunu bilmek zor.
Kentlerde doğup yetişen adıge çocukları
köyde doğup okulda okuyanlara kıyasla çerkesce öğreniminde daha zorlanıyorlar,
bu yüzden konuşmalarında rusçayı daha çok kullanıyorlar. Bu durumdaki
çocuklarla anne-babaları bıkmadan çalışmalı. Bugün, zamanında edinemediği
kelimeleri yarın bulamayacak. Zamanında
çerkes seslerini çıkartmasını öğrenmeyen çocuğun sonradan bunları
çıkartması çok zor olacak. Bu herkesin bildiği bir şey. Fakat zamanında
yapmamız gerekli şeyleri yapmadığımız için çocuklarımız anadillerinde konuşmaz
oluyorlar.
Çocuğu daha sonra anadili ile düşünmeye
çıkarsamalar yapmaya alıştırması kolay bir iş değil. Fakat bu konuda aileler
başarılı olurlarsa çocukları başka dillleri de kolay öğrenebilirler.
İnsanların arasında anlaşının olmasını
bunu pekiştirmeyi dil sağlıyor. Çerkesce ve Rusça Adıge cumhuriyetinin devlet
dilleri. Bu iki dili konuşan insanları Adıge topraklarından ayırmak
imkansızdır. Bunlar eski tarihlerden beri Adıgelerle Rusları birbirlerine
bağlayan diller. Onların bu gün korunması geliştirilmesi üzerine bilimadamları,
öğretmenler, veliler, öğrenciler çalışıyorlar. Fakat biz adıgeler için bu gün
‘kırmızı kitaba’ alınan anadilimize daha fazla özen göstermemiz gerekiyor.
Herkesin malumu oldu üzere milleti millet
yapan diğer milletlerden ayıran bunu
kanıtlayan şey kullandığı dildir. Dil yitirildiğinde, artık, yaşam içerisinde
yok olduğunda millette yaşamını yitirir. Ulusumuzun uzun ömürlü olması için anadilimiz çerkesceye önem vermeliyiz.
Milletin dilini ne kadar sahiplendiği,
özen gösterdiği, onun için çalıştığı, o milletin yarınlarının nasıl olacağı,
yaşamının uzunluğunu belirleyen şeydir.
Eğer ulusumuzun, adıge milletinin
yaşamının uzun olmasını istiyorsak bizden sonra gelen nesillerimizin çerkesceye
kıymet verir, nerede olurlarsa olsunlar dilimizle düşünür, fikirlerini
dillendirebilir olmaları onu sevmeleri için gerekli çalışmaları durmaksızın
yapmalıyız. Dilimiz üzerine yaptığımız çalışmlar işlerimizin nasıl olacağını da
belirler. Çerkescemiz ile ne kadar ilgilendiğimiz ulusumuzunda ömrünün ne kadar
olacağının göstergesidir.
Sözlerimi Adıge cumhuriyeti dışında da
tanınan, kendi ulusu için şiirler yazan Nehaye Ruslan’ın bişr şiirinden
dizelerle bitiriyorum:
Дунаер
хы орым
Фэбгъадэмэ,
Ыбгъэгу
щычIаоу,
Тэры
къыщычIэужьырэр.
Къытфэнагъэр
гугъэпIэ закъу:
Адыгабзэм
инэпкъ
Ухэтми
пкъыеу зегъэкъу.
Къинми
Джащ тэсылIэн фай,
ТфэмыукIочIэу
Тызыблихырэм,
Мы къушъхьэм адыгэр
ЧIэмысыгъэ фэдэу
кIодын.
КIодын ихъишъи,
ИлIыгъи, идахи,
Игъыбзи, иорэди,
Ицыеу зэтырахи.
ЗэкIэ адыгэм –
Тлъапсэрэ
Тшъхьапэрэ дгъэшIон,
Тыбзэ дгъэлъэпIэн:
Тлъы щыщэу
тырыгущыIэн…
ÇESEBEJ Nefset
Adıge Devlet üniversitesi
iki dilli eğitim labaratuarı eğitim işleri uzmanı
Çeviri; AÇUMIJ Hilmi
Adıghe Makh 21-02-2013