Tevçoj Rayonuna Bağlı Kunçukohable Köyünde ünlü yazar, şair, dramaturg, Adıge Cumhuriyeti Devlet ödülü sahibi Kuyeko Nalbıy'in 75. doğum yıldönümü kutlandı.
Adıge Cumhuriyeti Milli Kültür Merkezi'nin ön ayak olduğu organize ettiği Kuyeko Nalbıy'le alakalı etkinlik yazarın doğup, büyüyüp yetiştiği Kunçukohable köyünde yapıldı. Etkinlik beldenin merkezinde buluna Kültür Sarayında gerçekleştirildi.
Hava güneşli olmasına rağmen Klubün bahçesinde bulunan büyük ağaçların verdiği gölge ile etkinliklerin gerçekleştirdiği yer serin. Halk yapılan spor etkinliklerini izliyor. Köyde yaşayan herkes adeta buraya toplanmış gibi. Ayrıca çok sayıda da konuk var. Konuklar Mıyekuape ve Krasnodardan, Tevçoj ve Tehutemıkuaye rayonuna bağlı köylerden gelen kimseler. Herbiri Kuyeko Nalbıy'in sanatını seven insanlar, onu iyi tanıyanlar, onunla birlikte çalışanlarda, dostları-arkadaşları da aralarında var.
Her tarafta çok sayıda oturacak yer var, insanlar bunları doldurmuş şekilde yapılmakta olan sportif müsabakaları izliyorlar. Seyircilerin en yoğun olduğu kısım ise Tevçoj Rayonundan gelmiş olan samba güreşçilerinin müsabakalarının yapıldığı kısım. Bir başka köşede, ağaçların gölgesinde satranç oynuyorlar. Bu sporu sevenlerde onların etrafındalar. Klubün içerisinde Kuyeko Nalbiy'in yaşamı ve eserlerine ilişkin açılmış sergide pırıl pırıl. Burada da çok insan bulunuyor, yazarın kitaplarını inceliyor fotoğraflara bakıyorlar.
Etkinlik Başlıyor
Kuyeko Nalbıy'in sanatına ilişkin toplantının başlayacağı anons edildiğinde herkes klüp binasını dolduruyor. İçerisi hiç boş yer kalmamacasına doluyor kapıların ağızlarında bile insanlar yığılı. Sahnede güzel bir yazı ile 'canı yücelten şey ardındaki izin güzel sesidir' şeklinde etkinliğe verilen isim yer alıyor. Ayrıca bu yazının altında Nalbıy'in resmide asılı. Sağ taraftaki büyük ekranda ise Nalbiy'in bir gazeteci ile yaptığı sohbeti izliyoruz.
Nefukuaye Kültür Sarayı Sanatsal Yönetmeni Ç'ıç Mire toplantıyı açıyor '- İyi günler, dost ve konuklarımız. Adıge Cumhuriyeti Onursal Sanatçısı, AC Devlet ödülü sahibi, Rusya Federasyonu Yazarlar Birliği Üyesi Kuyeko Nalbiy aramızda canlı olarak bulunsaydı bu yıl 75 yaşına girecekti. İşte bu gün hepimizi buraya toplayan şeyde bu' dedi.
Ardından Ç'ıç Mire Konukların isimlerini sıralıyor katılımcılara onları tanıtıyor; Tevçoj Rayonu İdarecisi Haçmamıko Azemat, Rayon Halk Meclisi Konseyi Başkanı Pşıhatlıko Eyüp, AC Kültür Bakanı Kule Muhammed ve yardımcısı Şevaptseko Aminet, Cumhuriyet Profesyonel Yazarlar Birliği başkanı Mecece Medin, Mıyekuape'de yaşayan Kunçukohableliler derneği 'Guğe- Umut' başkanı Kezene Yusuf, Rusya Federasyonu Onursal Ressamı Kat Tevçoj vd.
Ç'ıç Mire konuşmasında daha sonra Kuyeko Nalbıy'in yaşantısı, yazdığı eserler-kitaplar ve bunların yanısıra iyi bir dost ve insan olduğu ile çalışkanlığı hakkında bilgi verdi.
Nalbıy Tevçoj rayonunda bulunan Kunçukohable köyünde 1938 yılında doğdu. Lise öğrenimi ardından Adıge Devlet Öğretmen Enstitüsünde beş yıl okudu. Bu dönemde yazmaya daha çok bağlandı. 1962 yılında eğitimin tamamladığında köyüne geri dönüp öğretmenlik yapmaya başladı. Aynı zamanda klübünde müdürüydü. Tevçoj Rayonunun merkezi Theutemıkuye köyüyken burada yayınlanan rayon gazetesinde bölüm başkanıydı. Mıyekuape'ye yerleştiğinde Özerk Bölge Gazetesi 'Sosyalist Adıgey'in muhabiri olarak çalışır. Ardından Milli Kültür Merkezinde çalışır. Burada Adıge Müziğinde büyük ve güzel iz bırakmış olan ünlü kompozitörler Sihu Ramazan, Natho Canhot, Thabısım Vumar, Tıko Kaplan ile birlikte çalıştı.
Kuyeko öğretmendi, gazeteciydi, yazardı, milli kültürümüz için aktif çalışanların satırında yer alıyordu. İnsancıllığı, düşünme şekli, yazım şekli ile kimseye benzemiyordu. Sohbet etmesi çok ilginç birisiydi, genç yaşlı demeden herkesle ortak bir dil bulabiliyordu, herkese de yardımcı olmaya çalışıyordu.
Nalbıy'in şiirlerini düzyazılarını okurken pek çok yerde düşünüp, 'Bunu yazan Allah'ın bahşettiği birisi olmalı, nasıl ağaçların, otların, kuşların yabani hayvanların dillerini bilebiliyor, ormanlara ağaçlara adeta can katabiliyor yağmuruda konuşturabiliyor' gibi sorular insanın aklına geliyor. Nalbıy gerçek bir filozoftu. Sözleri güçlüydü. İlginç çıkarsamalarda bulunabiliyordu. Dünyanın adeta bir parçası iken candan düşünen, bakan-gören, duyan-işiten, yazan ve dünyayı kavrayış şeklini şiirlerine işleyen birisiydi. Olağan normal mütevazi bir insandı, arasında bulunduğu insanlardan ön plana çıkmaya çalışmaz, doğal davranırdı.
Ufak çocuklar için de pek çok şey yazdı. Milli Tiyatromuza da büyük katkılarda bulundu. Bunun kanıtlarından biriside yazdığı 'Atalarımızın şarkısı', 'Savsırıko'nun Ateşi', 'Pşı-Vork savaşı', 'Yalvarıyorum beni defnedin' gibi piyesleridir. Şakayıda, espirileride severdi. Bu tarzda da ardında ilginç eserler bıraktı. Bunlardan bir tanesini milli tiyatro sanatçıları Zıhe Zavur ve Vusteko Muhtar sahnelediğinde çok alkış aldı.
Milli Kültürümüz ve tarihimiz açısından anıtsal önemi olan 'Guğem Yimezah' isimli filminde senaryosunu Kuyeko Nalbıy yazdı. O yetişilmesi zor derecede, akıllı ve büyük sanatsal yeteneğe sahipti. 'Mevtaların kadehi' isimli kitabının başlangıcında yer alan sözleri hatırlayalım; 'Aramıza katılan can katıyor canından bir şeyler gösteriyor, ayrılan ise - ardında nurunu bırakıyor...' Aramıza katıldı, aramızdaydı, canını-candan güzelliğinin derinliğini bizlere gösterdi ve aramızdan ayrıldı, canından nur bıraktı peşinde...
Kuyeko Nalbıy'in sanatı ulusal tarihimizde güçlü bir yer edindi. Ardından bıraktığı güzel iz insanların yüreğinde iyi bir anı olarak yer almaya devam edecek, gelecek nesillerimize de ulaşacak bir anıtmışcasına ulusumuzun bünyesinde yer alacak.
Nalbıy anlaşı ve hoşgörünün hakim olduğu bir Çerkes ailesinde doğdu, yetişti. Erkek ve kızkardeşleri hem köyde hemde yaşadıkları başka yerlerde insanlarca sayılıyorlar. Kendisi de güzel bir aile kurdu. Eşi Janne ile iyi anlaşarak yaşadılar güzel çocuklar yetiştirdiler. Allah'ın kendisine biçtiği vakit geldiğinde dünyadan 'erken' ayrıldı. Bir olağanüstü insan daha dünyadan eksildi. Candan akrabaları, arkadaşları-dostları bir bütün olarak Çerkes ulusu büyük bir kayıba uğradı.
KONUŞMACILARIN SÖYLEDİKLERİ...
Haçmamıko Azemat, Tevçoj Rayonu idarecisi; Kuyeko Nalbıy'in sanatı hakkında bilgim var ve büyük eserlere sahip olduğunu iyi biliyorum. Ulusumuza değer verdi, güçlendirdi, bütün dünyada ulusumuzdan bahsedilir olmasına vesile oldu. İyilik ve güzellik dışında başka bir şey yakıştırılamayacak şekilde yaşam yolunu oluşturdu. Ufak bir köyde doğmuş olan, burada yetişmiş olan köy çocuğunun şiirlerine, piyeslerine yayınladığı çeşitli kitaplarına her yerde kıymet-değer veriliyor. Onlarla köylüleri de, bizler de onur duyuyoruz. Yine onun yazdıklarından bazıları basılacak. Eşi Janna'nın bu konu hakkında samimi çalışıyor olmasından memnunum. Bizde bu konuda ona elimizden gelen desteği vereceğiz. Kuyeko Nalbiy'i sadece biz biliyor kendi evladımız sayıyorda değiliz. O tüm dünyadaki Çerkeslerin yetiştirdiği kıymetli evladı. Bunu gelecek nesillerimize de aktarıp, onlarında kavramasını sağlamak, gençlerin O'nunla onur duymalarını, açtığı yolda ilerlemelerini, onu örnek almalarını sağlamaya çalışmalıyız.
Kule Muhammet, Adıge Cumhuriyeti Kültür Bakanı; Bu günkü toplantıya seve seve katıldım. Çünkü Kuyeko'nun sanatına çok değer veriyorum.Böyle büyük bir şairin anısına ilan edilen yılda düzenlenen tarihi etkinliğe katılmış olmak önemli. Bu köyde doğdu, büyüdü yetişti. Arkadaşları, akrabaları bu köyde yaşıyor. Onlarla tanışmış olmaktan memnuniyet duydum.
Gençliğimde onun kitaplarını ilgi ile, hayretler içerisinde okurken kendisini bilmiyordum. Daha sonra Mıyekuape'ye geldiğimde karşılaşmaya başladık, daha da yakınlaşmaya başladık. İyi bir insandı, doğrucuydu, akıl alınası birisiydi. İşte bu yüzden daha çok onunla buluşmaya çalışır, işlerim hakkında onunla konuşur, düşüncelerini bakış açılarını öğrenmeye çalışırdım.
Üzüntü verici olmakla birlikte, ne yazık ki Nalbıy aramızda değil. Yazdıklarına gelecekte de değer vereceğiz., yaşadığımız müddetçe onları unutmayacağız. Bu günkü etkinliğin benzerlerini başka pek çok yerde de yapacağız. Nalbıy bizim, arasında yetiştiği, hizmet ettiği ulusunun sesini uzaklara kadar duyurdu.
Şoce Kim okul arkadaşı ve dostu; Köyümüzdeki yedi yıllık okulu bitirdiğimizde, Cecehabledeki okula yayn gidiyorduk. Zor dönemlerdi. Kışları köye geri dönemyip oradaki yurtta kaldığımızda çıkıyordu. Sıcak bir çorba içtiğimizde mutlu oluyorduk. Nalbıy çok iyi okuyordu. 1956 yılında bu okulu bitirdiğimizde Ğozerıptl'deki orman işletmesine gitmiştik. Daha sonra kendisi okumaya devam etti, ben köyde çalışmaya geri döndüm. Hiç bir zaman birbirimizi unutmadık.
Nalbıy'in büyük yapıtlarının olmasından çok onur duyuyorum. İyi bir insandı, hoş bir dosttu, eli açıktı, iyi de okuyordu, her zaman kitaplarla birlikteydi. Aramızdan ayrıldı, Allah cennet nasip eder inşaallah. Eşi Janna'nın ise çocukları ile mutlu olması, iyilik namına ne varsa nasipleri olacağı uzun bir yaşamı olsun temennisinde bulunuyorum.
Arkadaşları, dostları, Kat Tevçoj, Haçeğoğu Kesey, Mecec Medin Kuyeko Nalbıyle alakalı anılarını anlattılar sıcak sözlerle onu andılar.
Cumhuriyet Gazetesi 'Adıghe Makh' çalışanı Kezene Yusuf; Kunçukohablenin yetiştirdiği 174 kişi Mıyekuape'de aile kurdu. Adı uzaklarda dahi bilinir olan Kuyeko Nalbıy'de onlardan birisiydi. O pek çoklarının tanıdığı ikinci dünya savaşı ve eğitim-öğretim emek gazisi Peneşu Goşsım'in evinde yaşıyordu. Goşsım'in zengin bir kütüphanesi vardı. Nalbıy onların arasında oturup kitap okur dururdu. Sanatına bunun bir başlangıç olduğunu düşünüyorum.
Hağur Ayteç, Krasnodar'da çalışıyor Sosyoloji bilimdalında doktor; Ben Kunçukohableli değilim. Babam Penehesli. Krasnodarda doğdum. Annem bu köydendi dolayısıyla savaş yıllarında bizi köye getirdi, dört yıl burada yaşadık. Bu yüzden, köyde doğup büyüyenleri de, köyü de, yaşayanlarını da tanıyorum.
Kuyeko Nalbıy'in kullandığı gibi çerkesce kullanan birisine rastlamadım. Çerkesce yazdıklarını Ruscaya çevirmek çok zor. Bu yüzden onun sanatını gençlerimize öğretmemiz gerekiyor. Sonraki nesilleri onun kullandığı dili anlıyor olarak yetiştirmeliyiz.
Adıge devlet Üniversitesi öğretim görevlisi filoloji bilimdalında kandidat Huaj Nuriyet Kuyeko Nalbıyin eserlerinde kullandığı dil olarak, yapıtlarına yüklediği derin anlam itibariyle de, ele aldığı konularca da diğerlerine benzemediğinin altını çizdi. Şairin 'Zekomez' isimli yapıtı üzerinde daha çok durdu.
Tehutemıkuaye Rayonu Kültür idaresi müdürü Neğoy İnver kendisine eşlik eden grubun adına Kuyeko Nalbıy'in sanatına büyük değer verdiklerini bu yılın onun 75. doğum yıldönümü olduğunu da göz önüne alarak okullarda, kütüphanelerde, klüplerde pek çok farklı etkinlik düzenlediklerini belirtti.
ETKİNLİĞİ VERİLEN KONSER ZENGİNLEŞTİRDİ
Rusya federasyonu onursal sanatçısı, Adıge Cumhuriyeti Halk sanatçısı Vucıhu Mariyet'in Kuyeko Nalbıy'in sanatına çok değer verdiğini insanlarlar bildiklerinden o sahneye çıktığında uzun uzun alkışladılar. Sanatçı Nalbıy'in 'Çerkescem' isimli şiirini okudu, yazdığı piyeslerden ufak sahneler oynadı Ardından Vucıhu Mariyetin kurduğu 'Boncuk' isimli çocuk grubu sahne aldı. Kuyeko Nalbıy'in ufak çocuklar için yazdıkları şiirleri okudular, piyeslerinden kısa sahneler sergilediler, dans ettiler, şarkılar söylediler, salondaki seyircileri güldürdüler, ortama keyif kattılar.
Rayonda Kuyeko Nalbıy'in şiirlerini okuma müsabakasına katılmış olan Hot Cenet 'Kendini öven sivrisinek' isimli şiiri okudu. Köyün çocuk dans grubu da sahnede güzel oyunlarını sahnelediler. Uluslarası 'Adıgey'in yıldızcıkları' isimli müsabakada ödüle kazanmış olan ufak pşınavo Hot Ramazan yürekleri keyiflendiren melodiler çaldı.
Etkinliği Kuyeko Nalbıy'in bestelenmiş şiirlerini okuyan Adıge Cumhuriyeti Halk sanatçıları Kuşeko Sim ve Nehay Fatime müzikleri ile zenginleştirdiler.
Toplantının sonunda sahneye Kuyeko Nalbıy'in Ağabeyi Nurbıy ve eşi Janna çıktılar. Sözü ilk alan Ağabeyi, kardeşi anısına yapılan bu toplantıya katılan tüm köylülerinden, konuklardan olan memnuniyetini dile getirdi. Her birinin sağlık ve esenlik içerisinde güzel yaşamları olması temennisinde bulunduğunu söyleyerek herkese teşekkür etti.
Eşi Janna ise; çocuklarının dünyada olmayan babalarının sanatına tüm konukların değer vermesinden, onun hakkında güzel sözler söylemelerinden onu iyi anıyor olmalarından, unutmamalarından dolayı çok memnun olduğunu belirterek teşekkür etti. Bu toplantının organize edilmesinde emeği geçen katkısı olan kişilerinde adlarını saydı; Rayon idarecisi Hacmamıko Azemat, onun yardımcıları Hadeğatl'e Mariyetle Beğuşe Boris, köy kütüphanesi müdüresi Jeçemıko İrina, köy klübü müdürü Şoce Adam ve etkinliği sunan Ç'ıç Mir'eye teşekkür etti.
Daha sonra toplantıya katılanlara konser veren Kuyeko Nalbıy'in şiirlerini okuyan ufak çocuklara hediyeler verdiler.
NEHAYE Ramazan
Fotoğraflar etkinlik esnasında Aşıne Aslan tarafından çekildi
Çeviri; AÇUMIJ Hilmi
Kaynak Adighe Makh